17e eeuwse Fluyt - Kolderstok

Na inmiddels 5 grotere en 2 kleine modellen uitgebracht te hebben zijn we bij Kolderstok enige tijd geleden begonnen met nog een beroemd schip – de fluit.

De 17e eeuwse republiek werd groot met de handel. Goederen, specerijen en andere waar werd van ver gehaald en naar ver gebracht. In de Zaanstreek (rond Hoorn) waren er behoorlijk wat scheepsbouwers aanwezig die kennis en kunde tot uitvoer brachten en grote aantallen schepen bouwden. Een leuke wetenswaardigheid is dat deze bouwers zoveel succes hadden dat ze hun schepen gewoon op eigen risico bouwden en ze pas verkochten als er een koper kwam (dat duurde meestal niet zo lang). Duurde het onverhoopt toch wat langer dan werd het schip meestal als walvisvaarder uitgerust en in eigen (gedeeld) risico in rederij gebracht, de zogenaamde partenrederij (zie ook https://nl.wikipedia.org/wiki/Partenrederij).
Wanneer er dan een koper zich meldde werd het schip aangepast en ingericht naar de wens van de nieuwe eigenaar en begon het een tweede carrière.

Het is om deze reden best wel lastig om een specifiek model van een fluit uit die tijd te maken omdat er altijd onderlinge verschillen tussen de schepen waren. Deze schepen werden ook voortdurend aangepast en veranderd om te voldoen aan de wensen en eisen van eigenaar en lading. Het waren de werkpaarden van de zee, afgebeuld, volgestouwd en mishandeld en zo zagen ze er ook uit.

Het model wat ik nu aan het maken ben wil ik uitvoeren als een houthaler, maar ze kan ook door een handige bouwer uitgerust worden als walvisvaarder. Fluiten werden ook gebruikt voor het transport van en naar Azië( zoals bv. de Zeehaen – een bekend model), maar bleken door tropische temperaturen en de sterk invallende boorden minder geschikt. Het succes van de fluit lag met name in het transport naar de Scandinavische landen en de walvisvaart. Ze werden door Nicolaes Witsen in zijn boek ook beschreven als Noorts-Vaerders.

In volgende posts zal ik wat foto’s laten zien en wat toelichten over de “uitvinding” van de fluit. Tevens kom ik terug op mijn bronnen en laat ik zien hoe het model gemaakt gaat worden.

Hans

 

Hoi Hans,
klinkt als een erg intressant project! Zet mij vast op de opt-in lijst

een bouw verslag van de ontwikkeling van een model, COOL !
Ik zou het graag willen zien hoe je dat doet.

 

We kijken mee

 

Kwam een fluit niet aan die typische vorm vanwege tol- en belastingen? Dat het dek daarboven klein was omdat er belastingen geheven werd naar de afmetingen van het dek?

Dacht zoiets eens gelezen te hebben.

Maar weer mooi Hans, de onderneming groeit, wanneer gaan we een beursgang doen>?

grt Hans

 

Dat had ik ook gelezen inderdaad. Iets met belasting betalen naar de grote van je dekoppervlakte.

 

Nee - daar papegaait iedereen iedereen na. Die Denen waren niet gek. Ze kwamen aan boord, bekeken de lading en je kon daarnaar afrekenen. De breedte van de dekken bracht ze niet van de wijs.
De smalle dekken waren meer om b.v. de loopafstanden op het dek kort te houden zodat er met weinig bemanning gevaren kon worden.
Ik kom hier later nog kort op terug.

 

Hmmm - ik hik eerst tegen personeelsuitbreiding aan. Mijn oudste zoon begint een steeds actievere rol te krijgen, en die wil daar ook wat voor terugzien.

 

Je komt erop.

 

Wat ik er van lees is dat de vorm een belangrijke economische reden was: aan de Sont in Denemarken werd tol geheven. De hoogte van de Sonttol hing af van de breedte van het dek. Door het smalle dek boven het brede ruim kon een maximale lading tegen een minimale tol worden vervoerd. Deze manier om tol te berekenen bleef tot 1669 in gebruik.

Maar waarschijnlijk is dit dus niet waar, aangezien jij spreekt over het napraten of papegaaien van dit gegeven.

 

De werkelijkheid weten we niet exact, maar het was niet zo simpel als hierboven beschreven. De manier van tolheffen op deze wijze bestond wel, maar de tolgaarders lieten zich niet van de wijs brengen door de smalle dekken van de fluiten. Bij een vrij recht schip paste de methode goed, maar als het schip afwijkend was, kwam men gewoon extra controleren....

 

Helemaal overboord gooi ik die redenatie toch ook niet.
Denk aan belasting naar hoeveel ramen je had, of hoe groot je gevel was. daarom zien we ook veel smalle en diepe huizen uit die tijd.
De belastingheffer ijlt vaak na dus het ontstaan ervan zou best de grondslag kunnen zijn maar de belastingheffer kwam vaak snel tot ander inzicht.

Anderzijds is het smalle dek ook eigenlijk maar een relatief klein gedeelte van alle dek ruimte als het om loopafstanden gaat zou ik denken.

Maar Hans, we gaan het allemaal lezen.

Aandelen geven. Dat kost je niks en maakt de betrokkenheid des te groter

 

De huisjes in Thorn zijn wit. Ze hadden vanwege armoede de ramen dichtgemetseld, zodat men minder belasting hoefde te betalen. Om die armoede te verbergen heeft men de huisjes wit geverfd. En nu heet het, 't witte stadje, net als Vollendam

 

En Zaandam waar je veel erkers ziet i.p.v. een raam recht op de weg, belastingen houdt iedereen al eeuwen bezig (hoe te ontduiken op een legalen manier)

 

Ontwijken!! niet ontduiken, dat is illegaal

 

Mooi! Klinkt goed, ga ik volgen!

 

Iedereen alvast bedankt voor de likes - alhoewel ik nog niks heb laten zien....

 

We laten onze te leurgesteldheid niet blijken Hans, uit respecT

 

Ik zit heel de dag al klaar.....

 

Nicolaes Witsen heeft in zijn boek Aloude en hedendaagse scheepsbouw en bestier een afbeelding staan van een Noorts-Vaerder:



Dit schip is door Ab Hoving gebruikt om nader uit te werken tot een in onderdelen toonbare variant, samen met medebouwer René Hendrickx. Na een toch wel uitgebreide en leerzame mailwisseling met Ab Hoving (de oplettende lezer zal inmiddels gemerkt hebben dat ik met enige regelmaat contact met hem heb) ontving ik een bestand wat ik kan (en mag) uitwerken tot een modelbouwdoos-variant. Na aanschaf van de professionele versie van het programma Delftship en enige hulp van René (bedankt hiervoor ) kon ik dit bestand uitpluizen en omzetten tot een aantal vlakke tekeningen. Deze vlakke tekeningen zijn dan weer de basis geweest voor de eerste lasersnij-bestanden om het model te kunnen gaan maken.

Uiteindelijk had ik dus een computerscherm vol met uitslagen, spanten, huidgangen enz.:


En dit is een plaatje van het bestand wat ik van Hoving ontving:

 

Er zijn momenteel hier op het forum twee bouwers bezig een fluit te maken. Onze vriend Marcus uit Amerika die met veel geduld, gezwoeg en hout de Zeehaen aan het bouwen is, en onze beroemde Belgische makker Dirk (Amazone) die schijnbaar achteloos een fluitschip bouwt maar daar toch ook behoorlijk op sputtert als het even niet lukt.
Beide heren zijn goed bezig - en wat ze vooral laten zien is dat de fluit qua romp een zeer moeilijk schip is.

In het programma Delftship is zeer goed te zien waarom deze romp moeilijk is. De sterk gebogen boeg en kont van het schip maken de vorm van de planken behoorlijk complex - daar waar een modelbouwer alles moet doen met rechte plankjes. En om rechte plankjes mooi krom te krijgen heeft Kolderstok wel een goeie plankenbuiger - maar het blijft een lastig iets.

Voor de gein de uitslag van het onderste berghout:



Deze lijkt nog wel te buigen, maar uit een rechte plank is dat zonder meer een behoorlijk klusje.

Dat is ook het leuke van het bestand wat ik heb. Elke huidplank heeft zijn eigen unieke vorm, en deze sluiten wonderwel goed aan op de voorgaande plank (mits je nauwkeurig werkt uiteraard.. - daar heb ik wel eens moeite mee).