Gaffelzeil tuigage vraag

O

Onderwatercavia

Hallo,

Dit is mijn eerste post op dit forum. Ik hoop dat het niet erg is dat ik meteen maar met de deur in huis val.

Ik ben een brigantijn (1740) aan het tekenen, met de bedoeling om, in een later stadium, vanuit de tekeningen het model te gaan bouwen.

Ik loop tegen het probleem aan dat, hoewel er erg veel geschreven is over schepen, ik maar weinig kan vinden over brigantijnen. Momenteel zit ik met een vraagteken rondom het grootzeil (een gaffelzeil). Beschrijvingen geven aan dat het niet anders getuigd is dan een schoenerzeil, andere beschrijvingen geven aan dat het niet anders is dan een extra groot bezaanzeil. Oppervlakkig gezien lijkt dit prima te kloppen... maar: bij een bezaan wordt het zeil naar de gaffel en mast getrokken en bij een (moderne) schoener laat men de gaffel naar het dek zakken om het zeil op te bergen. Ik zie hier en daar echter ook oude schilderijen en platen die suggereren dat het eerder zeker niet ongebruikelijk was voor gaffel getuigde vaartuigen om het zeil naar de mast en gaffel te trekken.

Een afbeelding zegt vaak meer dan een stuk tekst:
1jkls7.png


Nu is mijn grote vraag: weet iemand wat gebruikelijk(er) was rondom 1740? met andere woorden, is A of B een historisch meer correct tuigage?

Een andere vraag (van minder belang) is: welk voordeel biedt het een boven het ander?
Het lijkt mij dat men met A sneller zeil kan maken, maar dat B makkelijker is qua opbergen.


Groeten,

Onderwatercavia

P.S.
Vergeef mij het gebrek aan correcte terminologie, ik lees veel engelstalig bronmateriaal en daardoor weet ik de Nederlandse namen/termen eigenlijk niet voldoende.
 
Welkom Onderwatercavia,

Interessante vraag waar ik het antwoord ook niet direct op weet.
Ik weet niet welke literatuur je al ter beschikking hebt of uitgespit hebt, maar op de volgende site kun je veel downloaden:
Books | Radek Ship Models

Hier zijn onder andere boeken te vinden van Zu Mondfeld en Petterson, waar veel te vinden is over 'rigging', maar heb hierin niet zo snel het antwoord kunnen vinden. Als ik meer hierover tegenkom laat ik het horen.
succes met de zoektocht!

Grt,
Diederik
 
Onderwatercavia zei:
Nu is mijn grote vraag: weet iemand wat gebruikelijk(er) was rondom 1740?
Klik om te vergroten...

Je hebt een PB (Persoonlijk Bericht).

Groet,

Ad Bakker

EDIT
Ik denk dat beide mogelijk waren, maar dat varend methode A met de geien gevolgd moest worden omdat de brassen van de kruisra en kruisbramra via de nok van de gaffel lopen. Als je de gaffel zou strijken, kunnen die ra's niet meer gebrast worden.
In de haven kan methode B gebruikt worden door het vieren van de klauwval en de piekeval
 
Laatst bewerkt:
Ik heb al even in WzM gekeken. Daar wordt alleen variant A getoond. Na nog een beetje zoeken heb ik het idee dat het afhangt van het zeil dat er boven zit. Bij een schoenerbrik is een driehoekig zeil te zien. Die maakt het volgens mij lastig om de gaffel te laten zakken. In dat geval lijkt variant meer logisch.
Bij een brigantijn zit er geloof ik een razeil boven. Dan lijkt variant B meer voor de hand liggend.
 
Dank voor alle snelle reacties!

Ad Bakker zei:
Ik denk dat beide mogelijk waren, maar dat varend methode A met de geien gevolgd moest worden omdat de brassen van de kruisra en kruisbramra via de nok van de gaffel lopen. Als je de gaffel zou strijken, kunnen die ra's niet meer gebrast worden.
In de haven kan methode B gebruikt worden door het vieren van de klauwval en de piekeval
Klik om te vergroten...

Bij een brigantijn (en tevens bij een brik) liepen de brassen van de kruis- en kruisbramra naar de ezelhoofden op de fokkemast. Hierdoor zouden (volgens mij) zowel A als B geen onmogelijkheden met zich meebrengen wat betreft de grote mast.

De brassen van de fokkera zijn wel een raadsel. Ik heb ze in het onderstaande concept naar de grote mast laten lopen. Het alternatief zou zijn om ze naar de stag van de grote mast te laten lopen. Een ander alternatief is om deze brassen naar het ezelhoofd van de grote mast te leiden.
33lpgmu.png

Een (inmiddels verouderd) concept van de brigantijn met fokkerabrassen in rood.

(Bij een brik is de bezaan overigens zonder uitzondering getuigd volgens A.)

eagter zei:
Ik heb al even in WzM gekeken. Daar wordt alleen variant A getoond. Na nog een beetje zoeken heb ik het idee dat het afhangt van het zeil dat er boven zit. Bij een schoenerbrik is een driehoekig zeil te zien. Die maakt het volgens mij lastig om de gaffel te laten zakken. In dat geval lijkt variant meer logisch.
Bij een brigantijn zit er geloof ik een razeil boven. Dan lijkt variant B meer voor de hand liggend.
Klik om te vergroten...

Het gaffeltopzeil werd gebruikt vanaf 'eind 18e eeuw' (bron: historische scheepsmodellen) Van de modellen die ik heb kunnen vinden waar een gaffeltopzeil gevoerd werd, werd de gaffel steeds getuigd volgens afbeelding B (en dit waren inderdaad steeds 'late' modellen). Ik heb de indruk gekregen dat tuig B aan het einde van de 18e eeuw min of meer het 'standaard schoenertuig' was, maar mijn indrukken zitten er wel vaker naast, dus dat zegt op zich niet zo veel :-)

Het is jammer dat er niet meer geschreven is over de brigantijnen. Maar aan de andere kant was dit nu net waardoor ze mijn interesse pakten.

Ik heb in ieder geval weer een hoop linkjes aan leeswerk gekregen, wellicht dat ik daar het antwoord in kan vinden. En ik houd mij van harte aanbevolen voor tips en kennis vanuit hier.

/Onderwatercavia
 
Hallo,

Ik ben inmiddels weer wat verder in mijn speurtocht en ik dacht laat ik de informatie delen, misschien heeft iemand anders er later nog wat aan.

Het lijkt er op dat de keuze voor optie A (in het eerste bericht) vooral werd gebruikt bij een grote/lange gaffel. Later in de 18e eeuw werden gaffels vaak kleiner en werd optie B (in het eerste bericht) meer gangbaar. Optie A bleef echter in gebruik voor grote gaffels (en als er geen gaffelboom gebruikt wordt).

Het lijkt ineens allemaal vrij logisch als je de evolutie van de bezaan er naast legt:
11r3syb.gif

Afbeelding: snelle schets van de ontwikkeling van de bezaan door de eeuwen heen.

Ik weet nog niet helemaal in hoeverre dit verhaal historisch correct is, maar het lijkt in ieder geval goeddeels te kloppen. [Als iemand weet of het (deels) niet klopt, aarzel dan niet het te melden :-)].

Overigens is het nog de vraag of men 1740 al een gaffelboom gebruikte. Dus ik zal mij er nog verder in moeten verdiepen.

/Onderwatercavia
 
Als je de afbeeldingen volgt lijkt het inderdaad heel erg logisch:eek:
 
Welk model ga je maken? Misschien dat de grootte van je zeil dan mede bepalend is. Zelf heb ik de dolphyn gemaakt. Deze is op 1750 gedateerd en heeft geen gaffelbomen. Is min of meer als de A variant uitgewerkt. Maar ik heb er nauwelijks informnatie over gevonden dus of het enige historische waarde heeft? Ik heb wel meer aan het model aangepast omdat het niet klopte met wat ik wel aan informatie had.
 
Ik ga niet een specifiek historisch vaartuig maken, eerder een brigantijn zoals deze geweest zou kunnen zijn. Dit klinkt redelijk 'losjes' maar dat is dan weer niet wat ik van plan ben; het moet wel degelijk een historisch correct en accuraat model worden. Meer specifiek heb ik een kort stuk gelezen over een Franse brigantijn waarvan de kiel gelegd is in 1740, ze was gebouwd als pakketboot. In 1742, tijdens de Oostenrijkse successieoorlog is ze gaan varen als een kaper (Lettre de marque) met twaalf 6-ponders en twee Pierrier à boîte. Ze had een geschat 'laadvermogen' van 120 ton. Hierdoor ben ik geïnteresseerd geraakt in brigantijnen en van het een komt het ander.
Binnenkort ben ik in Parijs, en naar verluid is daar een goed scheepvaart museum. Ik ben benieuwd wat daar te zien/vinden is.

Ik heb overigens inmiddels bevestigd dat in Zweden in 1669 al brigantijnen zeilden, zij het met een klauwzeil (gaffelzeil zonder gaffelboom).
Daarnaast zijn er afbeeldingen uit 1709 gemaakt door Gerald Du Pas waar een gaffelboom getoond wordt (maar, in dit geval dan weer zonder gaffel). In Steel, Goddard, & Co. "The Art of Rigging" Londen 1818 staat een afbeelding van een Engelse tweemaster uit 1725 (met gaff en gaffelboom) die wij, volgens de hedendaagse terminologie, een brigantijn zouden noemen.

/Onderwatercavia
 
Dat gaat een interessant project worden Onderwatercavia;)
Vindt je het erg als ik om een "echte" aanspreeknaam vraag dat praat wat makkelijker.
Ik zie een bouwverslag graag tegemoet:cool:
 
Brigantijn, Brik Hebben een Bazaan met vaste gaffel (Dus waar je bij het strijken het zeil naar de mast toe trekt) OF een hijsbare gaffel Waar je dus de gehele gaffel moet laten zakken om het zeil te strijken
Schoeners hebben ipv een Bezaan een Grootzeil aan de achterste mast en aan de Schoener mast (Bij andere typen tuigages de Fok mast) een Schoener Met staande gaffel (zonder giek) of met losse gaffel (Kan ook zonder giek) of met vaste giek het is allemaal de keus van degene die het schip heeft laten bouwen

Een vaste Gaffel waar je het zeil dus van de mast aftrekt om te zetten (En vice versa om te strijken) is gemaakt om minder bemanning nodig te hebben daar je zeilen makkelijker kan zetten dan dat je met 4 a 6 man (Afhankelijk van zeil groote en windkracht) maar 1 a 2 man voor de zelfde m² nodig hebt

Groet Michael
Boots man Tallships
 
het begint voor mij ook ineens intresant te worden als je naar een kat kijkt bazaan mast

wwwopac.ashx


aangezien ik erg wijnig van deze gaffeltuigen ken vraag ik me af welk soort er op een kat zit, en hoe het gemaakt is , moet de bovenste naar beneden kunnen of niet ?
 
Een kat Tuigage is een bootje met 1 mast waar de mast vrijwel helemaal voor in staat met een vast zeil (Zoals bij een Laser) dus die hebben geen Bazaan
En de meeste (Grote) tallships hebben een vaste gaffel maar dat is afhankelijk van de voorkeur van de opdracht gever van de bouw voor dat schip je kan 10 de zelfde schepen van verschillende opdracht gevers naast elkaar leggen en minstens 3 hebben een andere soort bazaan (Staand of totaal strijkbaar) Ik zou met een strijkbare geen daar je met een staande veel meer tuigage hebt staan als je alles weg neemt (Daar je het zeil in een hoek weg trekt en het niet netjes strak tegen de mast kan krijgen dus meer M² tuig hebt staan



Say what laat me een foto van het plan zien dan kan ik mischien mijn Bootsmans mening erover uiten

Grts Michael
 
Als ik naar het achterlijk van de Bezaan kijk staat de Gaffel niet strak genoeg waaruit ik kan afleiden dat het om een losse gaffel gaat (Gaffel kan je laten zakken om meer vorm in het zeil te krijgen als je voor de wind vaart) bij een vaste gaffel laten ze de schoothoek iets vieren om meer ronding in het zeil te krijgen

aan de hand van dit plaatje zeg ik normale gaffel

Greets Michael
 
You must log in or register to reply here.
Back
Top