Het ontstaan van de OS Hanno Special en andere exoten

Het ontstaan van de OS Hanno Special

Na het WK RC1 in Nederland in 1985 wilde Hanno Prettner meer constant speed gaan vliegen in de RC1 en geluid reduceren. Het tijdperk van de Webra Racing en Super Tigre met toerentallen van 15.000 – 16.000 rpm was voorbij vond hij zelf.

Om dit te realiseren wilde hij een grotere prop kunnen draaien met een lager toerental op een 10 cc 2takt motor omdat dit toen de standaard motor was van de RC1. Het maximum was 10 cc 2takt of 20 cc 4takt.
Een lange slag motor moest het worden, er was er geen op de markt die voldeed voor RC1 . Geheel volgens traditie van Prettner maakte hij de motor zelf, net als andere zaken als deze niet op de markt waren.

Hanno Prettner nam een standaard OS 61RF motor die 15.000 – 16.000 rpm draaide. Hij paste de poorttiming van de cilnder aan, wijzigde de pomp die achter op het carter van de motor zat en plaatste een langere resonantieuitlaat die bij het lagere toerental past. Het resultaat was dat hij een 12 X 12 prop en zelfs groter kon draaien bij een toerental van 10.000 rpm.






Tijdens een wedstrijd waar hij de motor aan het testen was ontmoette hij een medewerker van OS. Deze man verbaasde zich over de enorme propellor die op de motor zat en vroeg Prettner naar de achtergrond van deze motor. Een lang en technisch gesprek volgde. Toen de man het model had zien vliegen was hij overtuigd.

Een paar weken later zat Hanno Prettner bij OS in Japan met zijn aangepaste OS 61 RF. Alle technische details van zijn motor werden besproken. OS zag er direkt iets in en ontwikkelde aan de hand van Prettner zijn input een super 10 CC motor. De standaard pomp van de OS 61 RF werd aangepast, er werd een nieuwe carburateur (6P) ontwikkeld waardoor de koppelkromme van de motor bijna vlak is.



De toleranties waarme de motor gemaakt werd en met name de zuiger en cilinder hadden een veel strakkere tolerantie dan die van de standaard OS motoren. Hierdoor liep de motor nog mooier konstant en ging het vermogen verder omhoog. Speciale RVS kogellagers heeft de motor, deze hoeven eigenlijk nooit vervangen te worden.
Als laatste werd er een speciaal rood geeloxeerd uitlaatsysteem ontwikkeld op basis van een Hatori uitlaat. Iedere motor heeft een eigen serienummer, hiermee is elk exemplaar uniek.

OS heeft nooit een uitspraak gedaan over hoeveel vermogen de motor afgeeft. Als je het echter uitrekend kom je uit op ca. 2 – 2.5 PK.

Als dank voor het aanleveren van het idee en de technische input van Hanno Prettner gaf OS de motor de naam “OS Hanno Special”, hiermee was de motor vanaf zijn introductie in 1989 gelijk wereldberoemd.



De OS Hanno Special is de sterkste 10 cc motor voor RC1 ooit gemaakt, er is geen 10 cc sterker dan deze motor. De YS 61 LS komt dicht in de buurt maar haalt het niet in vergelijking met de Hanno Special.
Wederom een meesterwerk van Hanno Prettner.
Later, na de introductie van de Hanno Special heeft Henry Nelson uit de VS een tuning set (AAC) zuiger / cilinder ontwikkeld voor de motor. Hiermee kreeg de motor nog meer kracht. Deze sets zijn nog steeds zeer populair maar Henry maakt ze niet meer vertelde hij mij toen ik hem benaderde voor een set. De sets werden verkocht via Performance Specialties, het bedrijf bestaat ook niet meer.

Alle modellen waar Hanno Prettner een WK mee heeft gevlogen heeft hij zelf tot in perfektie ontworpen. De meest legendarische is de Curare waarme hij in 1977 zijn eerste wereld titel behaalde. In totaal maakte hij 2500 trainingsvluchten met de Curare. Iedere ochtend voordat hij naar zijn werk ging maakte hij eerst een aantal vluchten, hij heeft een eigen modelvliegveld in zijn achtertuin. Later vloog hij hier ook samen met Ayrton Senna da Silva, wereldkampioen F1.



Iedere oud modelvlieger kent de Curare. Een model dat werkelijk fantastisch vliegt. Ik vlieg er al 6 jaar mee en na vele honderden vluchten blijkt nog steeds dat dit model heel veel potentieel heeft. (Bij het vliegen van de oude RC1 programma’s)
Een nieuwe vleugel met de echte “Hanno Snap flaps” heb ik net gemaakt, binnenkort de maiden van deze nieuwe vleugel. Ik ben zeer benieuwd naar het effect van de snap flaps.

Deze maand staat er in de FMT weer een interessant artikel / interview met Hanno Prettner over zijn Supra Fly waarmee hij in 1985 in de Flevopolder in Nederland voor de vierde keer wereldkampioen werd. Natuurlijk wordt ook zijn OS Hanno Special aangehaald.
Helaas is hij door zijn ziekte in een rolstoel geraakt. Prettner is echter nog steeds modelbouwer en modelvlieger in hart en nieren en vliegt ondanks zijn handicap nog steeds.
Hanno Prettner, een man met een enorme staat van dienst in de RC1, pionier en grondlegger / architect van het huidige F3A programma.

Bovenstaande informatie komt uit diverse draadjes van RC-Universe.

Grt,

Arnoud.

 

Het enige wat ik héééél vreemd vind, is dat de poortentiming om een of andere reden niet symetrisch is t.o.v. ODP....

Ik bedoel, als de uitlaatpoort op 102 graden na top open gaat, zou hij op 102 graden vóór top (258 graden na top) weer dicht moeten gaan.
Tenzij je uiteraard de cylinder met een offset boven de krukas hebt staan, maar dat is op zijn zachtst gezegd, redelijk ongebruikelijk, en mij niet bekend dat OS dat deed met de RF (en de SF, zelfde motor maar met zijuitlaat).
Dat laatste (dat ik daar niet van weet) is natuurlijk geheel mogelijk, want ik weet lang niet alles .

 

Ik begrijp de vraag maar moet het antwoord ook schuldig blijven. De boring en slag zijn gelijk aan de standaard 61 RF, mogelijk inderdaad dat er een offset wordt toegepast.

 

Ik zou juist meer geluid verwachten bij een hogere uitlaatpoort, opent eerder, bij hogere druk, en bij een bredere uitlaatpoort, opent meer/sneller oppervlak tegelijk. Waar zit mijn denkvaudt? Wordt dit gecompenseert door het veel lagere toerental (en frequentie)?

 

Geluid zal inderdaad hoger zijn bij grotere uitlaatpooort. Dit wordt m.i. gecompenseerd door de resonantieuitlaat, deze heeft 2 nadempers :



De prop maakt echter vrijwel altijd het meeste geluid. (Blijkt uit mijn eigen metingen aan een model, van voren meet je bijna altijd het meeste geluid)
Het toerental ligt bij de OS Hanno Special drastisch lager dan bij de voorgangers. bij een lager toerental dus ook minder propgeluid. Mogelijk wordt dit dus gecompenseerd.

 

Bij de timing van de standaard RF word dezelfde asymetrie getoond. Maar een offset in de cylinder hartlijn is bij mijn weten heel gebruikelijk omdat het bij mijn weten het krachtenspel in de motor nogal verandert... Al zie ik dat het de laatste tijd wel in hoog vermogen motorfietsen toegepast wordt, maar daar is het een specifiek dingetje voor hoogtoerige motoren.

Ik denk ook dat de reductie in geluid hoofdzakelijk in het veel lagere toerental zit.
Wat wel enorm toeneemt van die aanpassing aan de poort, is de respons op de uitlaat, want er zit hoofdzakelijk meer tijd tussen het sluiten van de inlaatpoort en het sluiten van de uitlaatpoort, er is dus meer en betere gelegenheid voor die drukgolf om zijn werk te doen.

Dat geloof ik best, en toch leverden ze in de praktijk, met de props en toerentallen waarmee ze gebruikt werden, op zijn best wellicht 1,3 pk op de grond, wellicht iets meer in de lucht. Dat is ongeveer waar je op uitkomt met een 12 x 12 bij 10K.

 

Ik gebruik zelf altijd de Static Thrust Calculator. (Geen idee of dit juiste waarden zijn, maar volgens mij zit het in de buurt)

Bij 12 X 12 Prop 10.000 rpm 1.79 Hp :


Bij 12 X 12 prop 10.500 Rpm 2.07 Hp :

 

Nou... die test waar jij het plaatje van die resopijp vandaan hebt (deze: http://www.sceptreflight.net/Model Engine Tests/OS Hanno Special (2).html) zegt toch wat anders dan 2 tot 2,5 pk, want Mr Chinn zag maar nét 1,5 pk MET pijp, en nog geen 2 pk ZONDER....

Waarbij het feit dat de motor met pijp minder vermogen levert geheel te verklaren valt uit het onderdrukken van het toerental door de grote pijplengte.
Feitelijk is de Hanno dan ook helemaal geen supersterke motor, want 1,9 pk bij 17K met open uitlaat is tamelijk normaal. Rossi kwam daar nog wel bovenuit met 2,1 pk.
Het ding is zo bijzonder, omdat hij (met pijp weliswaar) bij 10,5 K reeds 1,5 pk levert, en dát is nogal bijzonder. Want de meeste 10 cc motoren komen, met of zonder pijp, rond dat toerental nét boven de één pk uit.
De koppel-toerenkromme en de vermogenskromme zonder pijp zijn vrij normaal, maar mét pijp hebben ze een uitgesproken "apart" karakter. Het is in dat opzicht écht een heel specifiek voor zijn taak ontwikkeld systeem, en zonder pijp is het ding feitelijk gewoon waardeloos....

Zelf hou ik Pé Reivers sheet aan, die ondanks dat boze tongen beweren dat hij "onnauwkeurig" is, over het algemeen beter met de realiteit klopt (ook bij mijn eigen metingen, en ik let dan vooral op consistentie van de getallen):
Pé Reivers geeft 1,3 pk aan bij 10K, en 1,5 pk bij 10500.
En laat nu net P Chinn aangeven dat hij 1,5 pk bij 10500 gezien heeft (en voor zover ik weet test Chinn met een setje gecalibreerde Kavan "load beams", die mag je als accuraat beschouwen).

Reden dat ik Pe Reivers aanhoud, is omdat ik, als ik met die gegevens aan de slag ga, uit kom op geloofwaardige getallen met betrekking tot specifiek brandstofverbruik, motorrendement en aanverwantte (dan zit ik in de buurt van de 350 a 400 gram per pk per uur, en motorrendementen van 15 tot 20%, wat voor zulke kleine motoren heel aardig is...
Wat meer is, over de range van motoren die ik getest heb, blijven die gegevens min of meer consistent.
Met de propcalculator die jij gebruikt, zie ik motorrendementen die gunstiger liggen dan die van een huidige automotor, en dat is gewoon fysiek onmogelijk.
Ook de trustwaardes komen vrij goed uit.

Overigens heb ik in de reviews van Peter Chinn niks terug kunnen vinden over een offset geboorde cylinder. Hij vermeld zelfs niet dat de timing asymetrisch is.
Opvallend....

 

Klopt, het verhaal van Peter Chinn geeft inderdaad andere waardes, heb ik ook gezien. Er is ook een soortgelijk artikel van de OS Hanno 1, daar staat iets meer technische info in, maar daar ook niks over een offset geboorde cilinder.
Waarschijnlijk is de STRC calculator veel te optimistisch. De sheet van Pe Reivers heb ik nooit gebruikt. Ga ik wel naar kijken, ben benieuwd. Ik heb zelf ook heel graag waardes die overeenkomen met de werkelijkheid.
Een hoger rendement dan van een automotor ? lijkt mij inderdaad vrijwel onmogelijk.

Feit is dat de motor een prop van 12 X 12 (en zelfs groter) rond krijgt bij 10.500 rpm en dat blijft tamelijk opmerkelijk. De huidige generatie 10 cc 2takt motoren krijgt een dergelijke prop niet rond bij 10.500 rpm.

 

Ik moet je met het schaamrood op de kaken iets bekennen....

Om een of andere reden stond mijn propcalc ingesteld op 4500 voet (kan de kat niet de schuld geven over het toetsenbord gelopen te hebben, want ik ben niet thuis...).
Bij 0 voet geeft hij met een 12 x 12 bij 10500 toeren 1,76 pk aan (en dat redt de Hanno Special niet volgens P Chinn), die zegt dat er hooguit een haartje meer dan 1,5 k in zit bij 10500.... Dus het zal toch bij 10K wel ophouden denk ik...

Hoe dan ook... een standaard RF met goed getunede pijp en een 10 x 8, geeft helemaal niks toe op een Hanno Special, sterker nog, die wint het op pure prestaties (realistische prestaties, in de lucht: trekkracht, snelheid etc etc). Je hebt er alleen zo weinig aan als je van deelname uitgesloten wordt vanwege het geluid, en dat was voor Prettner nu net destijds de reden die motor te ontwikkelen.

Het is hoe dan ook een knap staaltje tuningskunst!

 

Waar het verschil tussen Peter Chinn en Pe Reivers mogelijk zou kunnen zitten is het gebruik van nitro. Peter Chinn gebruikte 10% nitro in de brandstof staat in zijn test. (Maar nu komen we eigenlijk weer in het draadje van Henk)
Ik gebruikte zelf 20% nitro in de brandstof en haalde inderdaad met een 12 X 12 prop (Graupner profi prop) 10.500 rpm. Nu is mijn RPM meter niet gecalibreerd (alleen op het lichtnet 50Hz = 3000 rpm) maar ik vermoed dat deze redelijk klopt.

 

Dat zou wel ongeveer kunnen kloppen dan, als je Pé Reivers' sheet aanhoudt: van 1,5 (wat Chinn zegt dat de motor op 10% doet) naar 1,7 (wat jij meet, ingevoerd in Pé zijn sheet) is ongeveer het verschil tussen 10 en 20% Nitro. Dat kun je chemisch wel ongeveer uitrekenen (is me teveel werk, maar daar kom je ruwweg op uit**).
Je krijgt er van die 10% extra Nitro echt geen 30% vermogen (in dit geval een halve PK) bij.

En inderdaad, als je tacho op het lichtnet 3000 toeren aangeeft, mag je er van uitgaan dat hij klopt, als het tenminste een digitale Tacho is. Dus daar zit het hem niet in.

(overigens, ik had het niet over het verschil tussen Pé en Peter, maar over het verschil tussen Pé zijn sheet en de propcalculator die jij gebruikt: die geven voor dezelfde prop en dezelfde toerentallen nogal verschillende waardes. Gewoon voor de duidelijkheid).

Linksom of rechtsom, die Hanno Special is een indrukwekkend apparaat, en een van de weinige tweetakten die echt puur geoptimaliseerd is voor zijn toepassingsgebied.
Doet me wat denken aan de amerikaanse Fox motoren, die door veel mensen verkeerd begrepen werden, maar die door de weinigen die ze wél begrepen de "poor mans fourstroke" genoemd werden omdat ze ook specifiek tot hun recht kwamen met grote props waarmee ze lage toerentallen draaiden. Maar die waren uiteraard bij lange na niet zo krachtig als de Hanno...

Wat me er toe brengt dat dit:

eigenlijk vrij logisch is: als ze de werkelijke waardes hadden vermeld, hadden ze er mischien 10 verkocht, want al hun gewone motoren vertoonden "op papier" betere cijfers.
Nu kreeg de motor (overigens terecht) tegelijkertijd iets "mythisch" én ze hoefden nog steeds niet te liegen. Niet over de Hanno, en niet over hun gewone lijn motoren.

Het geeft ook aan, hoe weinig de consument begrijpt van dingen als "vermogen", want het was tegelijkertijd hun zwakste EN hun sterkste 10 cc tweetakt

Zulke dingen vind ik toch altijd wel heel erg interessant. Bedankt voor het openen van dit draadje.


** Ik heb dat een jaar of tien geleden ooit eens helemaal tot tig cijfers achter de komma doorgerekend voor "0 naar 10%" en voor "10 naar 20%". Die berekeningen heb ik helaas niet meer, maar het kwam er ruwweg op neer dat je met 10% Nitro, ten opzichte van 0%, ongeveer 13% méér warmte in de motor inbrengt, maar door het noodzakelijke verlagen van de compressie weer 1 a 2% daarvan verliest omdat de motor zelf thermisch iets minder wordt.
Van 10 naar 20 gaf vergelijkbare verschillen.
Het is gerechtvaardigd om te zeggen "10% méér Nitro geeft ruwweg 10% extra vermogen". Klopt niet loepzuiver, maar goed genoeg om mee te werken.

 

Bedankt voor de uitgebreidde toelichting, ook ik dacht dat het puur om vermogen ging maar dat blijkt niet waar. En inderdaad, de propcalculator van STRC ligt er behoorlijk naast als je het eens goed bekijkt.
Interessant wat je schrijft over het verlagen van de compressie, nooit geweten dat dit 1 a 2% is, dit kun je namelijk nergens vinden. Ook niet van de nitro trouwens, ben altijd maar uitgegaan van wat de tacho zegt.

Prachtige uitspraak, het was tegelijkertijd hun zwakste en sterkste 10 cc tweetakt, daar kom ik dan ook pas na 26 jaar achter. (Zo lang heb ik de motor al)
Verassend, Ik had niet verwacht hier achter te komen bij openen van het draadje.

 

Tjsa… Er is een heel groot verschil tussen "vermogen" en "bruikbaar vermogen". Ik vind dergelijke dingen altijd heel fascinerend (zal wel een beroepsafwijking zijn )
Want als je, om maar eens wat te noemen, wat kritischer naar de uitspraak "viertakten zijn zuiniger dan tweetakten" kijkt, dan blijkt dat ook nogal anders te liggen.
(Op modelbouw schaal zit er nauwelijks verschil in het effectieve brandstof verbruik: het verschil zit hoofdzakelijk in dat een viertakt een grotere, efficiëntere prop trekt. Maar zet je ze allebei op een vermogensbank en laat je ze allebei hetzelfde vermogen leveren, dan verbruiken ze nagenoeg hetzelfde).
In dat opzicht wel grappig: zet een Hanno Special naast een standaard RF, allebei op dezelfde brandstof, en allebei met de voor hun geoptimaliseerde prop.
Dan zou dat, zeg maar, een 12 x 12 zijn voor de Hanno, en een 10 x 8 voor de gewone RF. De Hanno komt dan tot die ruwweg 1,5 pk, de gewone RF tot ongeveer 2 pk.
In de lucht gaat een gewone RF beter presteren qua trekkracht en snelheid, maar slechts ongeveer 5% beter.... terwijl er 33% meer vermogen uit komt (en dus ook minstens 33% meer brandstof in moet...).
En vermoedelijk "voelt" de Hanno nog krachtiger en beter doseerbaar aan ook, omdat het karakter van het geheel toch aanmerkelijk verandert …
Edit, en kleine aanvulling: aangezien een RF met de juiste prop en getunede uitlaat op 10% Nitro redelijk vergelijkbaar presteert, vergeleken met een Hanno special op 20%, maar beduidend méér verbruikt, zou hier heel goed het verhaal van Henk vandaan kunnen komen, dat "meer Nitro een lager verbruik betekent". In werkelijkheid levert die RF gewoon veel meer vermogen (omdat hij véél meer toeren draait), maar via een heel inefficiënte propeller waardoor er niks bruikbaars van al dat extra vermogen over blijft.
Ik zeg niet DAT Henk hier zijn theorie vandaan haalt, maar ik zie het wel als een logische verklaring.

Maar zet je beide motoren in een heli (uiteraard met voor elke motor een geoptimaliseerde overbrenging), dan speelt opeens dat proprendement geen rol meer, en blaast die standaard RF de Hanno volledig van tafel... Komt die Hanno niet eens in de buurt. Druipt beschaamd af.

Verlagen van de compressie verlaagt het thermisch rendement. Daar zijn formules voor die ik zo uit het hoofd niet helemaal kan herhalen (is ook al 30 jaar geleden dat ik me daar algebraïsch mee bezig hield), maar het komt er op neer, dat (uiteraard) geen enkel natuurkundig proces 100% efficiënt verloopt.
Het hoogst mogelijke thermisch rendement hangt af van de verschillen tussen grootste en kleinste volume in een proces, hoogste en laagste temperatuur en hoogste en laagste druk. Verlaag je de compressieverhouding, dan word voor alle drie de factoren de verschillen kleiner. Zijn niet heel schokkend grote verschillen, maar ze zijn er wel.

Die compressieverhouding, dat je die moet verlagen heeft verder geen natuurkundige achtergrond, maar een practische: je hebt dat nodig om de ontsteking stabiel te houden, en dat hangt weer (tot op zekere hoogte) van die vermaledijde gloeiplug af. Met een bougie speelt dat veel minder een rol, en ook op een andere manier.

Maar dat zijn weer heel andere dingen, en daar ging het nu niet over

Want nogmaals: in de dagelijkse praktijk, is en blijft die Hanno Special een beest. Daar verandert geen enkel theoretisch verhaal ook maar ene sikkepit aan. De dingen zijn alleen niet altijd wat ze lijken te zijn

 

Ik heb een Hanno Special II (met Ring, geen ABC) met een MAC's pijp op een Flair Lightning zitten, loopt erg stil, krachtig, en wat ook bijzonder is, idle tikt 'ie af op een 1750 rpm, wat erg weinig is voor zo'n motor..... staat nu al enige jaren stil, maar zou'm eigenlijk terug van zolder moeten halen.... 't is en blijft idd een mytische motor.....

 

Dat zou je zeker moeten zoen... Zeker de ring-versie zou tot in het oneindige bruikbaar moeten blijven met een paar nieuwe lagers en een zuigerveer. De "ABC" versie is vrijwel onmogelijk om aan nieuwe zuiger en voering te komen indien nodig, maar zuigerveertjes is altijd aan te komen.

 

haha, nieuwe batterij en ontvanger erin, zou moeten lukken... ;-)
Nieuwe lagers zater er in net voor ik'm weggezet heb.... zouden dus wel nog ok moeten zijn... en zelfs een zuigerveer heb ik nog liggen.... ;-)
zou dan wel de enige 2-takt methanolmotor worden die ik nog lopen heb, en moet dan weer aparte brandstof gaan mixen..12% olie voor een tweetakt is zelfs met aerosave wat mager... ben trouwens aan m'n laatste voorraad aerosave bezig, daarna wordt't zoeken naar een alternatief.... heb Motul Micro op't zicht, maar moet nog testen....

W.

 

Zeg dat nou niet tegen Bert, voor je het weet heeft hij jou en je Hanno-special op buitengewoon slinkse en achterbakse wijze naar benzine en vonk-ontsteking omgepraat

 

Meeste tref je met ABC... en die hebben niet het eeuwige leven... heb hier zo een geschild aardappeltje in delen liggen...
Hanno zuigerveer is het mooist... bijna niet te verpesten.
MAC's weer zo een fraai product dat opgehouden is te bestaan...
Er waren geen opvolgers... stik zonde. Je treft nog wel nieuwe left-overs... voor astronomische prijzen... geen bal meer aan op die manier.

 

Hallo

Heb nog 2 hanno special os 61RF abc te koop voor de snelle beslissers... tegen een zacht prijsje... 1 staat bij" te koop "