Jan,
Een vliegtuig dat is ontworpen om met rolroeren gestuurd te worden zal over het algemeen zeer matig reageren op alleen het richtingsroer. Er is al eerder gesproken over V-stelling, vrijwel elk vliegtuig heeft V-stelling. Echter om met alleen het richtingsroer te sturen heb je meer V-stelling nodig, beide vleugels staan een graad of 5 (minimaal) omhoog of hebben een extra knik.
Een vliegtuig dat is ontworpen om met rolroeren gestuurd te worden kan in beperkte mate met richtingsroer gestuurd worden (als thuiskomertje zeg maar) maar zal beter en prettiger sturen met de rolroeren.
Een rolroerkist is overigens niet iets om angst voor te hebben, een vliegtuig met rolroeren is niet meteen een advanced airobatics vliegtuig.
Dan nog iets over het mixen en/of meesturen van richtingsroer met de rolroeren:
Allereerst waarom. Een vleugel maakt lift door de profielvorm en de stand van dit profiel tov de aanstromende lucht (dat wordt de invalshoek genoemd). Om een vleugel meer lift te laten genereren bij een zelfde snelheid kan je de invalshoek vergroten (neus v/h vliegtuig iets optrekken). Echter meer lift genereren levert ook meer weerstand, denk maar aan een zwever, trek de neus iets op, het vliegtuig zal licht gaan stijgen ipv dalen maar de snelheid neemt af.
Als je met rolroeren stuurt genereer je aan één kant meer lift (het rolroer slaat naar beneden uit, de invalshoek wordt daar groter) en aan de andere kant minder lift (rolroer gaat omhoog => invalshoek kleiner). Door het verschil van lift tussen beide vleugels zal het vliegtuig een rollende beweging gaan maken.
Nu zit de natuurkunde ons in de weg, de vleugel die omhoog gaat is in de bocht de buitenvleugel. De vleugel die meer lift genereert zal ook meer weerstand krijgen, de buitenvleugel krijgt dus meer weerstand en zal iets achter willen blijven, de neus van het vliegtuig gaat buiten de bocht wijzen.
Met het richtingsroer wordt de neus weer in de juiste richting gestuurd waardoor het vliegtuig weer netjes is opgelijnd met de richting van de aanstromende lucht en daardoor minder weerstand heeft (gecoördineerd vliegen heet dat).
Naar mate de spanwijdte van een vliegtuig toeneemt (in absolute waarde en in relatieve waarde tov de afstand vleugel - kielvlak) zal dit "haakeffect" sterker worden, de rolroeren zitten verder bij het zwaartepunt vandaan en zullen een groter moment opleveren. Het haken is tevens afhankelijk van de rolroer uitslag, grote uitslag is veel haken (probeer het eens).
Naast dit haakeffect tijdens het sturen met rolroeren zal een vliegtuig in de bocht ook nog wat richtingsroer uitslag nodig hebben in de richting van de bocht.
Twee redenen:
- Bij een stabiel vliegtuig zal de lift aangrijpen iets achter het zwaartepunt, in de bocht is het een horizontale component van de lift die het vliegtuig van z'n rechte baan laat afwijken. Aangezien deze kracht achter het zwaartepunt aangrijpt zal er een moment tov het zwaartepunt ontstaan dat de neus van het vliegtuig weer naar de buitenkant van de bocht trekt.
- Een kleinere rol is de hogere snelheid van de buitenvleugel tov de binnenvleugel. In een bocht hebben beide vleugels een zelfde invalshoek, hierdoor zal geen verschil van weerstand ontstaan. Echter de buitenvleugel zal als gevolg van de hogere snelheid wel een hogere weerstand ondervinden, ook dit is weer een moment dat de neus naar de buitenkant van de bocht trekt.
Tot zover de theorie, verder met de praktijk.
Tijdens het in- en uitrollen van de bocht is een behoorlijk aandeel richtingsroer uitslag nodig. Eenmaal in de bocht is nog altijd een klein beetje uitslag nodig om het vliegtuig goed op te lijnen met de luchtstroom en zo de weerstand te minimaliseren.
Ik vind het zelf een mixer erg prettig bij in iedergeval zwevers. Bij het in en uitrollen wordt automatisch een richtingsroer uitslag evenredig aan de rolroeruitslag gestuurd (zelf bijsturen kan altijd nog). Eenmaal in de bocht gaan de rolroeren naar neutraal en moet met de hand altijd een klein beetje richting worden gestuurd.
Bij grotere (F3J/F3B) zwevers vind ik het vrijwel noodzakelijk. Als je met zo'n bak hoog in de thermiek zit kan je niet goed meer zien of je gecoördineerd vliegt (dus met minimale weerstand) en rare standen van het vliegtuig als gevolg van verkeerd sturen zijn al helemaal moelijk waar te nemen en te corrigeren. Het vliegtuig moet zo voorspelbaar mogelijk reageren.
Overigens is rolroer differentiëring nog een ander hulpmiddel om het haakeffect te verminderen (let wel, niet oplossen). Differentiëren wil zeggen, het rolroer heeft naar boven meer uitslag dan naar onderen. De grote uitslag naar boven (de binnenvleugel in de bocht) vergroot aan die kant de weerstand enigszins waardoor het haakeffect kleiner wordt (de vergelijking met een spoiler/remklep gaat wat ver maar...).
Conclusie:
Een vliegtuig ontworpen voor rolroeren zal, op een enkele uitzondering na, rolroeren nodig hebben (tijdens het vliegen kom je er pas achter of het door jou genoemde model evt. zonder rolroeren te sturen is).
Gebruik van richtingsroer bij in- en uitrollen en in de bocht is zeker bij zwevers geen overbodige luxe.
Gebruik van rolroer - richtingsroer mixer is deels persoonlijke keuze en deels afhankelijk van het vliegtuig.
Groeten,
Andries.