Nadat Stella af was, mijn nieuwe stunter, zie https://www.modelbouwforum.nl/threads/toch-maar-een-nieuwe-stunter.283951/ werd het tijd voor een wat eenvoudiger projectje. De inspiratie was er al, want in de Aeromodellers die ik na het overlijden van Jan Willem Roest van zijn vrouw had gekregen, zat onder andere de jaargang 1991. Ik had in die tijd een aantal jaren geen abonnement, als ik terugdenk waarschijnlijk omdat er in die jaren weinig interessants over LB kunstvlucht in het blad stond. Dus deze nummers waren helemaal nieuw voor mij, en in het augustusnummer kwam ik een wel alleraardigst sportmodel tegen, de Moon Shadow. Dit was een 50% kopie van een Brits motormodel ut de jaren '30 van de vorige eeuw. En er zat een gratis tekening bij. Blijkbaar had Jan Willem weinig belangstelling voor het model gehad (hij was naast in lijnbesturing vooral geïnteresseerd in schaalmodellen voor indoor vliegen) want het nietje was niet open geweest, dus de tekening was nog nooit open gevouwen! Ik heb nog lang geaarzeld, want er hangen in mijn bouwkamer maar liefst 9 sportmodellen, waarvan ik er eentje al in pakweg 1979 heb gebouwd. Maar ja, 10 is een mooi rond getal, dus waarom niet? En ik had nog een vrijwel ongebruikte Indian Mills liggen, en zolang zo'n ding in z'n doosje zit, heb je er niks aan, toch? Dus ben ik maar eens begonnen om een bouwdoosje voor mezelf te maken. De vleugelribben heb ik natuurlijk op de bekende wijze van balsa plankjes tussen twee 3 mm triplex mallen gemaakt. Altijd weer een leuk karwei, behalve het maken van de mallen! En het resultaat ziet er altijd weer leuk uit. En ik kon voor de ribben allerlei restjes 1,5 mm balsa gebruiken, die overgebleven waren van andere projecten. De voorste rib is een tiprib, en is aan de hand van de tekening aangepast aan een normale rib. Het stabilo is taps, en het heeft V-stelling, dus dat vraagt om een wat andere aanpak. Eerst heb ik geprobeerd deze ribben ook tussen twee mallen te maken, waarbij een mal de vorm van de wortelrib heeft, en de andere de vorm van de tiprib. Maar dat pakte niet goed uit. Het kleine aantal van 5 ribben per kant betekent dat het blok(je) veel te taps is, met als gevolg dat de dikte van de mallen een rol gaat spelen. Daardoor is de wortelrib te klein en de tiprib te groot. Op de foto links goed te zien. Een betere manier is om alle 10 ribben uit te snijden op het formaat van de wortelrib, zie rechts op de foto, ze één voor één op de tekening te leggen en ze op de juiste lengte aan de voorkant af te snijden. Daarna wordt met behulp van de wortelribmal de onderkant in vorm geschuurd en de opening voor de 3x3 voorlijst er in gevijld, waarna de bovenkant van het ribneusje met de vrije hand in vorm wordt geschuurd. Vervolgens heb ik me op de romp 'gestort'. Ook daarvoor heb ik zo veel mogelijk onderdelen in het voor gemaakt; de schotjes, de motorbokken, het onderstel, en de romplatten in vorm gestoomd. De romplatten kon met de latjessnijder maken van resten 6 mm hout. Op de tekening staan harde latjes 3x3 voor de romplatten, maar dat leek met wat kwetsbaar. Daarom heb ik gekozen voor middelhard 6x6. Had ook 5x5 mogen zijn, maar dat hout had ik niet. Het bleek niet mee te vallen om de uiteinden aan de voorkant van de romplatten in de juiste, vrij sterke kromming te krijgen, simpelweg omdat je ze aan het uiteinde niet goed vast kunt houden, en het is ook niet fijn om je vingers in de stoom te houden! Daarom heb ik daar een oude truc toegepast. Ik heb de uiteinden ingesneden zodat ze op de tekening met spelden in de juiste kromming konden worden geduwd, en vervolgens de laagjes weer aan elkaar gelijmd.
Zo..das leuk!!! Een tip om de scheefheid bij een tapse vorm wat te voorkomen..het aantal ribben verdubbelen of zelfs verdrievoudigen..en dan de benodigde er tussenuit halen..Het pakket is dan dus veel dikker en de scheefheid in de vlakken en uitsparingen wordt sterk minder. Ipv valse ribben van de zelfde dikte tussen de echte te gebruiken ribben te doen werkt het prettig om dat met zacht balsa van bv 3 of 5 mm te doen..al naar gelang de gewenste pakket breedte vergroting. Nu zie ik je vaak vliegen met je sportkissies..en..ik moet zeggen dat dit Heads!! gebeuren best leuk is...dus....eerst eens zien of ik een 0,8 cc dieseltje in elkaar kan zetten..er is een lelijk eendje onderweg..
Klinkt aardig, maar dat lijkt me pure houtverspilling. En het is per definitie niet nodig; als je zo weinig ribben nodig hebt dat je pakketje te taps wordt, zijn het er ook zo weinig dat je ze makkelijk kunt aanpassen van de wortelrib.
De romp was als eerste onderdeel aan de beurt. De voorgestoomde latjes zijn met spelden op de bouwtafel gezet, met de spelden aan weerszijden, natuurlijk, NIET er doorheen, zoals op de foto te zien. Rompschotten F2en F3 zijn er tijdelijk droog in gezet om de juiste afstand van de latjes aan weerszijden te garanderen. Voor de dwarslatjes kon ik weer allerlei restjes gebruiken, met de latjessnijder op maat gemaakt. Dit model is fantastisch voor het opmaken van restjes balsa! Nadat de eerste romphelft klaar was is ie geschuurd om alle eventuele hobbeltjes en hoogteverschilletjes te vlakken. Daarna zijn alle spelden verwijderd, de romphelft op de tekening gelegd, en het velletje plastic er overheen gelegd. Daarna zijn alle spelden weer geplaatst, zodat de tweede romphelft exact op de eerste kon worden gebouwd zonder dat ze aan elkaar vast plakten. Daarna zijn de beide helften tegen elkaar gehouden en precies aan elkaar pas geschuurd. Daarna komt een erg belangrijke fase, het exact uitlijnen van de romphelften en het vastlijmen van rompschotten F2 en F3. Met behulp van exact haakse blokjes multiplex wordt dat een stuk gemakkelijker. Daarna was het een kwestie van de achterkanten aan elkaar plakken. Omdat de constructie precies haaks is, en de rompzijkanten precies even lang, is de romp recht als de romphelften achteraan precies tegen elkaar worden gelijmd. Er is nog wel even een vlak stukje tussen de helften geschuurd, om het lijmoppervlak te vergroten. Het voorste rompschot, F1, is van 3 mm multiplex en draagt het onderstel. Op de tekening staat dat met drie boutjes en blikken plaatjes als bevestigers aangegeven, misschien omdat je het onderstel dan later kunt toevoegen, maar dat leek me nogal wat gepruts dus heb ik het onderstel met binddraad aan het schot vastgemaakt, en de hele boel met epoxy vastgelijmd. De openingen voor de motorbokken waren al in F1 en F2 aangebracht, en dat hielp om de neus mooi in vorm te krijgen en de juiste hoogte van F1 te bepalen. De motorbokken hebben namelijk volgens de tekening geen domping of zijtrek. De rompzijkanten waren aan de voorkant toch een paar mm. hoger geworden dan op de tekening, maar ik vond het overdreven om een nieuw, iets hoger schot F1 te maken. Zo veel scheelde het ook weer niet. Nadat de neus klaar was, konden de dwarslatjes boven en onder op maat worden gesneden en op hun plaats gelijmd. Om een stevig oppervlak te maken voor de vleugeldragers en de pylon van de T-staart is er een 'opdekking' van 1 mm balsa op het voorste deel van de rompbovenkant gelijmd, en een indekking van 3 mm balsa bij de staart. Ten slotte is er nog een plekje voor de timer aangebracht, waarbij een romplatje in de weg zat en dus deels verdubbeld moest worden zodat het oorspronkelijke latje deels weggesneden kon worden. Maar dat zit aan de linkerkant van de romp en is dus op de foto niet te zien. Volgens tekening horen de onderstelpoten en dus de wielen wat verder naar voren te staan, maar de onderstelpoten naar voren buigen t.o.v. F1 en dan ook nog de wielen evenwijdig aan de romp te krijgen is een spelletje wat ik in het verleden een aantal malen geprobeerd heb en altijd een hekel aan had, dus dat heb ik maar laten zitten. Bovendien, de plaats van de wielen was met dit type antieke ontwerpen vooral bedoeld om de dure houten propeller bij de landing te beschermen, en daar hebben we nu geen last meer van. En wat verder naar achteren komt de grondstart ten goede, als het daar ooit van komt. Daarmee is de romp in principe af, alleen de vormstukken aan weerskanten van de motor moeten nog worden vastgelijmd. Op de tekening staat dat die van lithoplaat worden gemaakt (dun aluminium gebruikt bij drukkerijen) maar dat lijkt met een bron van ellende en mogelijke blessures. Dus die maak ik van 5 mm balsa. En ze worden pas geplaatst als de gaatjes voor de motor zijn geboord. De vleugeldragers en de staartpylon worden pas op hun plaats gelijmd als de romp bekleed is, dat werkt makkelijker. Achteraf gezien hadden de diagonale latjes achter F3 niet gehoeven. Natuurlijk wel bij gebruik van 3x3 balsa romplatjes, zoals op de tekening maar bij 5x5 is de achterste romphelft ook zonder diagonalen sterk genoeg.
Het stabilo was de volgende klus. De constructie is geheel traditioneel, de enige bijzonderheid is dat het V-stelling heeft. Dus ik heb eerst één helft op de tekening gebouwd. Achterlijst op maat gesneden, inkepingen er in gevijld, onderste 3x3 ligger op de tekening gelegd en de ribben droog op hun plaats gezet. Toen elke rib aan de voorkant op de juiste lengte gesneden, en met behulp van de wortelmal de neusjes aan de onderkant in vorm geschuurd en de opening voor de voorlijst met een vierkante rattenstaart er in gevijld. De bovenkant van elke ribneus kon toen op zicht in vorm worden geschuurd Toen alles netjes haaks was gemonteerd, waarbij de wortelrib onder een hoek werd gezet vanwege de V-stelling, kreeg elke verbinding een drupje medium cyano en konden de bovenste ligger en de voorlijst worden vastgelijmd, en de 3 mm balsa tip worden toegevoegd. Toen alles droog was konden de ribneusjes in hun definitieve vorm worden geschuurd door langs de stabilohelft te kijken en alles wat niet in lijn lag voorzichtig weg te schuren. De stabilohelft werd vervolgens aan de tip ondersteund, twee driekwart inch ofwel 69 mm, behoorlijk steil in mijn ogen. Ik heb er maar een steuntje voor gemaakt van wat restjes balsa. De tweede helft kon toen eender aan de eerste helft worden gebouwd. Ten slotte kon de 1 mm indekking op maat worden gesneden (uit, u raad het al, overgebleven hout van eerdere projecten) en vastgelijmd. Hiervoor doe ik eerst medium cyano op de ligger, ribneusjes en voorlijst. Dan lijm ik eerst de indekking op de ligger, en pas als dat 'gepakt' heeft, duw ik de indekking naar beneden om hem op de voorlijst vast te zetten. Het voordeel van medium cyano is dat het lang genoeg vloeibaar blijft, en dus niet in het hout zakt, om het zo te kunnen doen. Dan rest alleen nog een 'fijnschuurbeurt' om de zorgen dat nergens iets uitsteekt en dat er geen lijmklodders en zo zijn. Het resultaat is een leuk apart stabilo. Het zakt wel resoluut naar één kant.... De volgende stap is de pylon. Die moet worden gemaakt van een framepje van 3x6 mm latjes, dan moet er aan één kant halve ribben aan worden toegevoegd, waarna je de pylon los moet halen van de tekening en halve ribben aan de andere kant toe moet voegen. Aldus de tekening en de instructies in de bouwbeschrijving. Dat klopt echter niet, het bleek beter te zijn om de ribben uit één stuk te maken waarbij de onderste geen openingen heeft voor de latjes van het framepje, en de bovenste alleen een opening voor het middelst latje. Toen ik dat een keer door had, was het een fluitje van een cent. Vervolgens moesten er ook nog latjes aan de buitenkant van de ribben worden gelijmd en het geheel bekleed met 1 mm balsa. Dat laatste moest even wachten, want omdat de vleugels ook een indekking van 1 mm balsa nodig hadden, en dat van (u raad het al) restjes van een vorig project, wilde ik dat eerst doen en dan zien wat ik nog over had. Dus werd de volgde klus het maken van de vleugels. Ook van traditionele constructie, met als bijzonderheden dat het een gewelfd profiel betreft, zodat de hoofdligger tijdens de bouw ondersteuning moet worden, en een aparte achterlijst uit twee delen. Voor de ondersteuning van de hoofdligger gebruikte ik een 5x5 latje wat overgebleven was van het bouw van de romp. Dit werd op de tekening gespeld, de hoofdligger daar weer op, en daarna werden de tiprib en de eindrib op de hoofdligger geschoven op de precieze plaats van de onderste achterlijst en de onderste 3x3 mm ligger te bepalen. Daarna konden alle ribben worden geplaatst, de bovenste ligger ook en alles met drupjes cyano worden vastgelijmd, waarbij de ribben bij de hoofdligger alleen aan de bovenkant een drupje kregen, het was niet de bedoeling dat de hoofdligger aan de steunlat vast zou plakken! Vervolgens werd de voorlijst met spelden tegen de ribben gehouden en ook vastgelijmd. Op de tekening staat een 3x3 mm hard balsa voorlijst aangegeven, maar alweer leek met dat te kwetsbaar dus werd een 5x5 medium latje. Bijkomend voordeel is dat je harde 3x3 latjes moet kopen, want er zijn eenvoudigweg geen of nauwelijks plankjes 3 mm te vinden die hard genoeg zijn om ze zelf te snijden. En medium 5x5 kon ik.... u raad het al? Ten slotte werd het bovenste deel van de achterlijst toegevoegd. Nadat alles goed droog was, werd de vleugel losgehaald en kreeg elke lijmverbinding ook aan de zij- en onderkant waar van toepassing nog wat lijm. De vleugeltip ziet er op de tekening nogal zwaar uit, met tamelijk grote stukken 3 mm balsa, die je niet ziet op de foto's van het gebouwde model! Afijn, een tip uit één stuk kan so wie so niet vanwege de gewelfde onderkant van de vleugel, dus ik heb de constructie op de tekening maar gevolgd, met de bedoeling daarna zo veel mogelijk hout weg te snijden. De bouw van de linker vleugel is iets lastiger, omdat alleen de rechter helft op de tekening staat, Maar ja, het is alleen de tip die aan de andere kant moet, dus heb ik de linkerhelft ook op de tekening gebouwd, waarbij ik met de gebouwde rechterhelft goed kon controleren of het goed kwam. Verder ging de bouw precies zo als de rechterhelft. Dan de indekking. Die werd precies zo op z'n plaats gelijmd als bij het stabilo. Bij het schuren van de vleugelhelften merkte ik dat de ribben aan de achterkant nogal kwetsbaar zijn. Ik heb voor de ribben iets te zacht hout gebruikt (overgebleven, inderdaad) en de achterkant is natuurlijk nogal dun. Dit leek me een ideaal recept voor kromme vleugels, waarbij de achterlijst door de spanlak of in de loop van de tijd omhoog of omlaag zou gaan staan. Daarom heb ik bij elke rib nog maar een 1,5 mm verstevigingsdriehoekje toegevoegd.
Nadat de 2e vleugelhelft ook af was, werd het tijd om het middendeel te maken. Omdat er maar één helft (en het middendeel) op de tekening stond, was het iets lastiger om beide helften goed uit te lijnen. Ik heb dit uiteindelijk gedaan door beide vleugelhelften met houten blokken op hun plaats te houden. Elke tip moest drie driekwart inch omhoog, ofwel 96 mm. Ik heb twee latjes 5x5 die over waren op die lengte afgesneden en ze eenvoudigweg onder tegen de vleugeltippen bij de hoofdligger gespeld. Daarna heb ik een liniaal en een alu T-profiel (een kaarsrecht exemplaar, 40 jaar geleden bij een bouwmarkt op de kop getikt) op de blokken gelegd zodat de blokken precies in lijn lagen. Per definitie liggen de vleugelhelften dan ook in lijn! Zo kon ik de onderste achterlijst, 3x3 onderste ligger en de drie ribben van het middenstuk op hun plaats krijgen en vastlijmen, gevolgd door de bovenste 3x3 mm ligger, voorlijst en bovenste achterlijst. De hoofdligger kon pas later op maat worden gemaakt, want die moest van onder af op maat gemaakt worden. Daarna nog de indekking en de vleugel zat aan elkaar. Het enige wat nog miste waren de verstevigingsstukken voor de hoofdligger. Deze zijn van 1 mm multiplex en staan niet op de tekening. Dus het eerste punt was om de hoek van de vleugelhelften met het middendeel te bepalen, met een Geo Driehoek. De hoek bleek 12 graden te zijn. Daarna was het een eenvoudige zaak om twee verstevigers uit triplex te snijden (met een Stanleymes, figuurzagen met dit dunne materiaal gaat niet beter, mits het allemaal rechte lijnen zijn, natuurlijk) en ze met het stukje hoofdligger van het vleugelmiddendeel met 5 minuten epoxy vast te lijmen. Nu alle onderdelen im Grossen und Ganzen klaar waren, was het tijd om de invalshoeken van vleugel en staart te controleren. Het bleek dat de helften van de vleugeldrager nog wat bijgeschuurd moesten worden. Dit kwam omdat de voorkant van de romp, zoals ik eerder schreef, wat hoger was geworden. Nadat de zijkanten zo waren bewerkt dat de instelhoek van de vleugel nu wel klopte met de tekening, kon de 1 mm balsa bovenkant op z'n plaats worden gelijmd. Maar ik ga de drager evenals de pylon voor het stabilo pas vastlijmen als het model bekleed is. Omdat de vleugeldrager aan de voorkant even breed is als de romp maar in tegenstelling met de romp niet naar achteren toe breder wordt, was het even goed uitmeten. Daarna werden de gaatjes voor de motor geboord, en de neusstukken op hun plaats gelijmd en op maat geschuurd. De pylon voor het stabilo kreeg nog twee stukken 3x 12 mm achterlijst, met het dunne deel naar het midden om de V-stelling van het stabilo voldoende steun te geven. Maar toen was de houtbouw af en kon de Moon Shadow poseren. Cat Stevens zou hem vast mooi hebben gevonden!
Het bekleden begint met het opduiken van de rol dik en dun geel tissue die mijn vrouw en ik vorig jaar gekleurd hebben. Zie voor het verhaal: https://www.modelbouwforum.nl/threads/dixielanders-en-andere-george-fuller-designs.276895/page-9 Daarna zijn alle vellen tissue op maat gesneden, voor het hele model. Romp en vleugel krijgen dik tissue, de rest dun tissue. Het tissue wordt met spanlak vastgelijmd. De spanlak dringt door het tissue heen en plakt vast aan de spanlak die al op het hout was aangebracht. Zo halverwege het karwei, zag het er zo uit. Bij de romp worden de zijkanten eerst bekleed en de randjes omgevouwen en vastgelakt. Daarna de boven- en onderkant, waarbij de randjes worden weggesneden. Bij het stabilo en de vleugel worden de bovenkanten eerst aangebracht, de randjes weer omgevouwen en vastgelakt. Bij de onderkant van het stabilo wordt het tissue op de normale manier aangebracht en de randjes weer weggesneden. Bij de onderkant van de vleugel moet het tissue aan elke rib en ligger worden vastgelijmd omdat de onderkant van het vleugelprofiel hol is. Dat gebeurt met UHU Hart lijm. Het tissue wordt eerst met spanlak op de achterlijst vast gezet, (even wachten tot het droog is) dan worden er rupsjes lijm op de hoofdligger en de ribben tot aan de hoofdligger aangebracht en het tissue op de lijm vastgedrukt, daarbij proberend het tissue recht te houden, en niet scheef te trekken. Daarna wordt er weer lijm op de hulpligger en de voorlijst en de rest van de ribben aangebracht en het tissue er weer op vastgedrukt. Randjes afsnijden en de vleugel is bekleed! Daarna even kijken hoe het model er uit gaat zien. De vleugeldrager en de staartpylon zijn al bekleed met dun tissue. Als volgende stap wordt het tissue met de plantenspuit natgespoten. Het zwelt dan behoorlijk op, maar moet mooi strak om het model gaan krimpen als het droogt.
De Shadow heeft in de afgelopen tijd voldoende laagjes spanlak gekregen, en daarna zijn de vin en de vleugeldrager met 5 minuten epoxy op de romp gelijmd. In principe is het model daarmee vliegklaar. Maar het leek me wel leuk om het zelfde kleurenschema te geven als het origineel in het tijdschrift. Nou, bijna het zelfde dan... Eerst is alles wat een kleurtje moet krijgen, afgeplakt. Ik ga donkerblauw gebruiken in plaats van zwart. Het plakband is van de warme bakker; het spul wat in zo'n machientje gebruikt wordt om zakken dicht te maken. Dat is redelijk flexibel zodat je het ook in een bocht kunt plakken, de lijm is taai zodat er niet gemakkelijk verf onder kruipt, en plakt niet erg hard zodat je niet bang hoeft te zijn voor je ondergrond. Hier heeft alles een eerste laag gekregen. Er moet nog een tweede laag volgen. Het woord 'SHADOW' is al met zacht potlood op de rompzijkant getekend. Moet later met een penseel worden ingevuld. Het model krijgt 'antieke' wielen, die liggen al klaar.
Na de recente vakantie heb ik de Moon Shadow weer aangepakt. De verf zit er nu helemaal op, en de timer en de draad van de thermiekrem zijn geplaatst, de wielen tegengehouden door gesoldeerde M2 moertjes. Maar toen ik naar de vleugels en het stabilo keek, bleken die een verdraaide vergelijkenis met wokkels te vertonen! Ik had ze, denkend dat de constructie met de indekking wel stabiel genoeg was, niet na elke laag spanlak op de bouwplank vastgespeld. Dus nog maar een keer spanlakken, en nu wel gefixeerd. De linker vleugelhelft was zo krom dat er een gewichtige overredingskracht voor nodig was om alle vier hoeken vlak op de tafel te krijgen. Afijn, morgen maar eens kijken of dit afdoende is, of anders wordt het stomen.
De Shadow is af! De vleugel en het stabilo waren al flink wat rechter geworden, maar er moest toch nog enige stoom aan te pas komen om ze -in het geval van het stabilo- helemaal recht te krijgen, en - in het geval van de vleugel- een paar mm negatieve tipverdraaiing te krijgen. Het gewicht bleek op 340 gram uitgekomen te zijn, en het zwaartepunt was precies correct, op de hoofdligger. Dus was het tijd voor een staatsieportret! En nu maar wachten op geschikt vliegweer. Zouden we ooit van die harde koude noorderwind af komen?
