Restauratie van schoener America van Mamoli (11)
De mal van het grootzeil uit het vorige verslag heb ik vervolgens gebruikt als patroon. Over m'n eerste poging kan ik kort zijn: het was drie keer niks. Ik had een redelijk ver gevorderd zeiltje, maar achteraf vond ik het veel te wit. Daarbij is het volgens mij van een soort nylon, en glimt het ook nog. Op de winkelsite stond "
Hoogwaardige zeildoek dat perfect is voor het maken van periode schip zeilen", maar op de Amati verpakking staat "cloth for modern sails". Gaat dus in de grote vergaarbak van ongebruikte materialen (ook wel "kliko wachtkamer" genoemd)!!
Maar tijdens het opsnorren van de naaispullen vond ik nog een lap van materiaal dat ik in het verre verleden voor dit doel gekocht had. Gewoon, behoorlijk dun katoen, iets gebroken wit. Dus ben ik daar maar mee aan de slag gegaan.
Maar niet voordat ik wat problemen met de naaimachine (Husqvarna 230 electronic) moest verhelpen. De bovendraad brak wel erg veel, en er leek wel vet op de draad te komen. Vreemd, want het is een onderhoudsvrij machine die niet gesmeerd hoeft te worden. Maar ik had ook een paar keer dat ik een gebroken draad er alleen met geweld kon uittrekken, waarbij hij zo te voelen ook nog brak.
En wat doet de jonge onderzoeker dan? Juist, slopen die handel. Dat viel nog niet mee, want die Zweden hebben denk ik andere maten inbus sleutels dan wij gewend zijn, want van de twee sets die ik heb paste er geenéén. Maar met een schroevendraaier met de juiste afmeting kom je ook een eind, dus toen ik eenmaal door had welke bouten los moesten had ik hem toch ontmanteld. En wat bleek: rond twee asjes bij een soort krukas verbinding zat zo'n beetje een hele klos garen gewikkeld. Dat eraf krijgen viel nog niet mee, maar uiteindelijk is dat toch gelukt. Voor de rest alles nog even nagekeken, maar verder niets geks te zien (behalve een vreselijk gecompliceerd mechanisme, hoe krijg je 't verzonnen!!!). Het weer in elkaar zetten was een probleem op zich, en heeft me aardig wat hoofdbrekens gekost. Uiteindelijk is dat toch gelukt, en......... hield ik twee schroeven over. Doet me denken aan m'n Puch (brommer) tijd in de jaren '60, toen had ik dat ook altijd, en toch bleef dat ding gewoon lopen. Ook in dit geval, machine liep weer als een tierelier, en sindsdien geen draadbreuk meer gehad!!!! Wel was ik alles bij elkaar een hele middag (en twee schroeven) verder.
Toen weer begonnen. Eerst patroon op lapje gelegd, en de contouren afgeplakt met tweezijdig plakband. Vroeger heb ik wel eens 6 mm breed tweezijdig plakband gehad, maar kan dat nergens meer krijgen. Ik wilde een zoom hebben van 6 mm breed, dus heb ik het plakband met het doek eronder op die maat afgesneden,
Afsnijden met de stalen lineaal, en omdat ik de ervaring heb dat die wel eens weg wil slippen tijdens het snijden, die ook maar even vastgezet. Vlijmscherp Stanley afbreekmes, en je snijdt dat haarscherp af. Voordeel is ook dat de stof niet meer rafelt. Hier het zeil na het rondom afsnijden, waarbij ook de hoeken in "verstek" zijn gesneden.
Daarna de randen omgeslagen. Ik had gedacht dat dat een lastig klusje zou zijn maar dat viel alles mee, de vouw zoekt als het ware de grens met het plakband en daarom ging het vrijwel probleemloos.
Daarna een zoom genaaid op 4 mm van de vouw. Oorspronkelijk had ik dit 5 mm willen doen, maar slechts 1 mm speling met de kniprand bleek bij proefstukjest toch wat krap uit te vallen. Op een globaal overzicht is dat stiksel slecht te zien, vandaar hieronder een detail:
Daarna waren de stiksels van de stofbanen aan de beurt. Op sommige schilderijen is te zien dat de banen evenwijdig lopen met het achterlijk van het zeil. Op schaal komt de breedte van de banen iets onder de 1 cm uit, ik heb maar 1 cm gekozen. Om de banen zo goed mogelijk evenwijdig te krijgen, heb ik voor elke baan met behulp van een lineaal en een latje van 6 mm breed een strook afplakband op het zeil geplakt op 6 mm van de vorige baan:
Daarna het volgende stiksel weer aangebracht, gebruik makend van de bekende afstand van 4 mm tussen rand van het plakband ten opzichte van het naaivoetje en de naald:
Er zullen wel tientallen andere manieren zijn om dit te doen, maar op zich vond ik dit een prettige manier van werken. En de wetenshap dat ik waarschijnlijk weer voor de zoveelste keer het wiel had uitgevonden gaf toch ook wel weer een kick......
Daarna ook nog de reefbanen evenwijdig aan de giek gemaakt (twee volgens Stearman en vele schilderijen, en niet 3 zoals op de Mamoli tekeningen). Ook nog verstevigingsstukken op de hoeken bevestigd met dubbelzijdig plakband, waarna het er alsvolgt uitzag:
Nog wel wat hobbelig, maar hier heeft het nog geen strijkijzer gezien....
Volgende stap zijn de zeilringen. Het Mamoli model voorziet voor alle verbindingen aan masten, giek, gaffels, schoten etc zeilringen, dus geen leuvers en schoothoorns. Het is heel moeilijk te zien, maar sommige schilderijen lijken dit te bevestigen. Mamoli levert 2 mm zeilringen mee, maar die had ik dus niet. Ik heb heel veel gezocht, maar ik kon deze niet krijgen. Gewone holnieten die je hiervoor zou kunnen krijgen beginnen pas bij veel grotere afmetingen. Toen kwam ik bij handwerkzaken terecht, die dit "eyelets" noemen (je moet er maar opkomen!!!). Maar daar is het aanbod erg vreemd geregeld. Zo kwam ik speciale tangen tegen die geschikt waren voor 1/8 inch (3,2 mm) en 1/16 inch (1,6 mm). Die kleinste leek me wel wat (3,2 mm vind ik te groot), en wat blijkt dan: de tang is er geschikt voor, maar de eyelets zijn niet te krijgen. Sommige wel, waar dan alleen in allerlei exotische kleuren, en geen wit of metaalkleurige.
Na een ware internet safari uiteindelijk terecht gekomen bij een creatief shop in Leerdam. Die hadden 1,1 mm metaalkleurige eylets en een slagijzertje voor holnietjes van 1 mm en groter:
Kosten: drie keer niks (4 doosjes met in totaal 300 holnietjes, twee slagijzers - ook eentje voor groter dan 3 mm - en verzendkosten: totaal € 8,70), maar qua tijdsinvestering bijna niet betaalbaar.
Toen nog op zoek naar gaatjestangen, die waren er dus ook niet voor gaatjes tussen de 1 en 1,5 mm. De uiteindelijke oplossing hiervoor was erg simpel: een hamer en een spijker. Paar tikjes, en je hebt een gaatje waar het holnietje zo doorheen gedrukt kan worden. Het resultaat aan de voorkant ziet er echt mooi uit:
Aan de achterkant sla je er een zeskant in, en splijten de nietjes. Dat is minder fraai, maar op afstand valt dat eigenlijk best nog wel mee:
Het grootzeil heeft aan drie kanten zeilringen (alleen het achterlijk niet), dus dat was gelijk een goede oefening met zo'n 40 stuks!! Het resultaat na het aanbrengen ervan hieronder. Om alles een beetje zichtbaarder te maken heb ik deze keer het zeil tegen het raam in m'n werkkamer geplakt:
Als allerlaatste, voordat het zeil ingehangen kan worden, zouden nu de lijktouwen rondom aangebracht moeten worden. Daat zit ik met een probleem. Zu Mondfeld zegt in het boek "Historische Scheepsmodellen" het volgende over de dikte van lijktouwen van schepen met een 1:1 wandtouw diameter van 5 cm (wat toevallig ook voor de America geldt):
Voor 19e eeuwse schepen varieert dat tussen 13 en 30 mm, ofwel op schaal 1:66 tussen de 0,2 en 0,45 mm. Dat is wel erg minimaal, zeker als je in beschouwing neemt dat de dikte van het (omgeslagen) doek aan de rand 0,7 mm is. Ik heb blank draad van 0,7 mm, maar de vraag rijst of dit wel realistisch is.
Meningen daarover zijn meer dan welkom!!!!
Als ik dan toch besluit de lijktouwen aan te brengen, met welke steek dan. Zu Mondfeld geeft dit aan:
Dat lijkt me op deze schaal bijna niet te doen, compleet dievenwerk waarmee je dagen bezig bent. Ik heb al eens geschreven: een gevangenisdirecteur zou zelfs zijn dieven dit niet aan willen doen.
Maar de vraag is dan: hoe dan wel. Ook hiervoor:
suggesties, voorbeelden etc daarvoor zijn ook welkom!!!
Ik wil dit zeil echt helemaal klaar hebben, ingehangen en wel, zodat ik voor de rest niet meer voor verrassingen kom te staan, en mijn werkwijze kan aanpassen. Desnoods beschouw ik dit zeil dan ook maar als een oefenstuk, en maak ik het nog een keer zodanig dat alle zeilen op dezelfde manier zijn gemaakt. Ik wacht reacties daarom maar even af.
Schroom alsjeblieft niet om aan te geven dat zaken anders kunnen of moeten. Dit is voor mij ook een leertraject, en ik neem alle kritiek uiterst serieus!!!!
Tot slot nog even een huishoudelijke boodschap. Het is me gelukt om het boek "The Yacht America" van Winfield Thompson
et al. uit 1925 te kopen (het boek dat alleen in het Scheepvaart Museum in Amsterdam te "bezichtigen" is). Het is nu onderweg uit Australië, en ik hoop dat het deze week binnenkomt. Uit verwijzingen weet ik dat daar nog een aantal interessante dingen over de dekinrichting staan, dus het kan zijn dat ik daar ook nog aanpassingen aan ga maken. Spannend!!!!!
Zodra het grootzeil erin hangt een volgende berichtje.
Groet,
Ad