Spiegelschip 140 voet. 1:88. 'de Rode Pieternel'

Het oprichten van de stevens.

 

Cornelis van Yk De nederlandsche scheepsbouwkunst open gestelt ook in de openbare download. Wel oud hollands.

 

maken van een middenspant (grootspant)

 

Om een spant te creëren gebruik ik gegevens van een transcriptie van een bestek door Werner Bruns
Als voorbeeld een gedeelte uit een bestek van een relatief klein oorlogsschip met daaronder de gegevens uitgewerkt in een spantenraam. Een schip uit het Noorder-Kwartier, uitgezet in een spantenraam. Niet gebruikelijk, maar het is mogelijk.

17' September ao. 1653. Hoorn.
Besteck Oorlogschip 130' voor O.I.C. Forma vant besteck om te maken een schip van
Oorloge in manieren als volcht to t' dienste van. Oostindische Compagnie langh 130. wyt 32 ½ Amsterdamse voeten,

-7 Dit voorst. schip sal wyt wesen op 13 1/2 voet holte daert' op wateren sal 32. voeten ende op ander halff voeten holte, wyt 26 voet, [op anderhalf voet van de kiel is de wijdte 26 voeten.]
-11 op het boeffnet daer moet het schip wyt wesen 28. voeten, dan moeten de stutten boven het boeffnet wat verkeeren om boven een ruym schip te hebben,
-18 De Balcken vant boeffnet te leggen op 7. Voeten uyt den overloop diep 9. duym 10. duym breet
-22 Boven op het laegste vant schip voorde groote Mast te maecken 4 voeten voor scheen
De stutten vallen 2 voeten naar binnen. 22 duim. Bij een dekhoogte van 7 voeten zal dat volgens Van Yk 28 duimen moeten zijn.
Omdat dit een bestek is van een oorlogsschip mogen of moeten de stutten minder naar binnen vallen om
op het verdek meer ruimte te creëren. De holte van het schip moet zijn 24 voeten, tekening geeft 24 ½ voeten. Lengte breedte verhouding duidt op een relatief klein en rank oorlogsschip.

Langs de snijpunten van het spantenraam kan een vloeiende lijn getrokken worden.

 

een spant uit het Noorder-Kwartier

 

Het ontwerpen van een grootspant met een spantenraam.
Onse Bouwmeesters dese Middelspanten gemeenlijk uit een regten Hoek,of Winkelhaak formeeren. Daar in sy dan de Leggers, Oplangen, en Stutten sodanig binnewaarts beschrijven als goed vinden.

Van Yk heeft in hoofdstuk 12, 14 en hoofdstuk 15 alle spantonderdelen en afmetingen besproken om een spant te creëren van een 17de eeuws spiegelschip. Deze onderdelen kunnen getekend worden in een spantenraam.

Om een spant te kunnen ontwerpen zijn een aantal gegevens nodig uit verschillende hoofdstukken uit het boek van Van Yk. Als eerste wordt de wijdte van een schip bepaald uit de lengte van het schip [9.1] [1]. De wijdte van een schip wordt bepaald door de scheepsbouwmeester die rekening houdt met de functie van het schip en de wens van de opdrachtgever. Van Yk geeft een vierde deel van de lengte voor de wijdte. Als tweede volgt het laagste punt van het schip, de holte op de grote borstbank [9.2] [2]. De holte op de grote borstbank is drie vierde deel van de wijdte. Met deze gegevens ontstaat de breedte en de hoogte van een spantenraam. Het spantenraam zou kunnen worden overgezet op papier op schaal maar ook op een spantenvloer.

De wijdte van het schip is in dit geval 35 voet. De holte op de grote borstbank is ¾ x 35 voet = 26 voet en 3 duim.
Spantenraam; 35 voeten wijd. En 26 voeten 3 duim hoog.

De holte in het ruim ofwel de hoogte van de bovenkant van de kiel naar het overloopdek is het volgende punt wat in het spantenraam uitgezet kan worden en is nooit meer als de helft van de wijdte en nooit minder als twee vijfde deel van de wijdte [9.3] [3].

Voor een schip van 140 voeten ligt de maat van de holte tussen de 17 voeten 5 duim en 14 voeten.

Nu is de keus aan de scheepsbouwmeester en de opdrachtgever om het schip in te delen met inachtneming van de minimale en maximale maat van de holte in het ruim. Een optie zou kunnen zijn; hout voorscheen [verschansing] 4 voeten 3 duim [a], hoogte van het overloopdek 7 voeten . Blijft er over voor het ruim: 15 voeten [c].

Om het schip boven de waterlijn vorm te geven laat men de stutten naar binnen invallen Voor elke voet dat het overloopdek hoog is, vallen de stutten 4 duim naar binnen [9.5] [4].. Overloopdek is 7 voeten hoog – de stut valt 28 duimen naar binnen [lijn d-e.].

Het snijpunt van de invallende stut op het verdek [e].

Het punt op het overloopdek van waaruit de invallende stut gemeten wordt [d].

Bij oorlogsschepen staat de verschansing bijna rechtop [e-f] en vallen de stutten minder in.


[1] [9.1] Van Yk. H 12. Blz. 53. ‘’diend een wel Geproportioneerd Schip, een vierde Deel van desselvs Langte wyt, of indien ’t ten Oorlog zal dienen, en veel Geschut voeren, nog wel wat wyder te wesen’’.

[2] [9.2] Van Yk. H 12. Blz. 53. De holte op de grote borstbank.

[3] [9.3] Van Yk. H 12. Blz. 53. Egter behoord geen Schip, op sijn onderste Uitwatering, holder dan desselvs halve Wijdte, en niet onholder dan twee vijvde Deelen daar van te wesen.

[4] [9.5] Van Yk. H 15. Blz. 79. Op yder Voet 4 Duimen, of anders het dub-beld vande Windveringen neigen zy, op de Groote Hals, Scheepwaards heenen,

 

Bij het lezen van de boeken van van Yk of Witsen loop ik altijd tegen twee problemen aan:
- als eerste moet je het 17e eeuwse Nederlands kunnen ontcijferen, met bijvoorbeeld de s die als een f geschreven wordt. Dat is al een klus op zich.
- Als je dit dan een beetje door hebt moet je gaan begrijpen wat er nu werkelijk staat, want de schrijvers hadden soms een wat omslachtige manier om dingen te zeggen. Dat vind ik een zeer lastig ding.

Petje af als je hier goed uitkomt.

 

Nou bij mij niet alleen mijn petje, maar ook mijn hoed voor een hele diepe
Knap wat je hier tot op dit moment allemaal laat zien, zal dit met natte mondhoeken blijven volgen.....
Gr Koos

 

Hier ben ik al een tijdje uit, veel vragen en het begrip komt vanzelf.
ik heb dit stukje over het spant geschreven om iets wat duidelijker te maken hoop ik.

 

Ik heb nog maar een stukje geschreven over het plaatsen van het middelspant.

Spanten van oprichting.
Van Yk. Blz. 68.

Nu de kiel, achtersteven, voorsteven en de zandstrook geplaatst zijn, moeten de twee grootspanten op de kiel geplaatst worden. Dit is het punt waar Witsen en Van Yk zich onderscheiden. Waar Witsen het vlak construeert, de vlakbouw methode, plaats Van Yk de spanten van oprichting. In dit stadium wordt de basis van de rompvorm voor een groot deel bepaald.

“Dog in Hollands Noorder-kwartier, alwaar men nog gewoon is ‘t Schips onderste Fatsoen, niet door Centen, gelijk aan de Maaskant, maar door de Planken selve, die om ‘t Schip vaaren sullen, te geven, en by haar Boejen genaamd.

Het grootspant of ‘‘middelspant’’. Blz. 69.
Het grootspant of zoals Van Yk schrijft het ‘’ middelspant ‘’, is in afmeting het grootste spant van het schip en wordt ook wel het spant van oprichting genoemd. Er worden twee spanten van oprichting op de kiel gezet die in alle delen gelijk zijn aan elkaar van vorm en grootte. Het hangt van de lengte van het schip af hoever de spanten uit elkaar komen te staan. De afstand van deze twee spanten onderling kan verschillen van 5, 6, 8, 10, of 12 voeten en moet zo gekozen worden dat de tussenliggende wrangen of leggers genoeg ruimte hebben om geplaatst te worden. Van Yk behandelt de samenstelling van deze spanten niet in dit hoofdstuk, alleen de plaats van de middelspanten op de kiel. Het ontstaan of het construeren van een spant wordt besproken in hoofdstuk 15.9 ‘’Het spantenraam’’. Om een spant te ontwerpen zijn een aantal gegevens nodig uit hoofdstuk 12, 14 en hoofdstuk 15. Verwarrend, maar misschien logisch voor van Yk, zoals meerdere onderwerpen die schijnbaar eenvoudig zijn.

De standplaats van de middenspanten. Blz. 69.

Om de juiste standplaats van het spant op de kiel te vinden, aldus de bouwmeesters, neemt men de helft van het vallen van de voorsteven en telt de scheepslengte erbij op, de uitkomst wordt gedeeld door twee. De uitkomst in voeten wordt vanuit de achtersteven op de kiel uitgezet en geeft de plaats aan van het achterste grootspant. Voor de standplaats van het voorste grootspant wordt de afstand gemeten vanaf het achterste spant tot aan de las van de voorsteven en deelt de afstand door vier. Deze gevonden afmeting is de afstand tussen de twee spanten van oprichting. Rekening houdend met de maat van de tussenliggende leggers zal het iets meer of minder zijn.

Het figuur van de spanten hangt in grote mate af van de wijdte, de holte en het oordeel van de scheepsbouwmeester die het innemen van de kimmen bepaald. De diepten van de vaarwegen waren ook van invloed op de vorm van het onderwaterschip waar de meester rekening mee diende te houden. De scheepsbouwmeester moest van te voren schatten hoe diep het schip kwam te liggen en de gegevens zoals de holte en de wijdte maar ook het innemen van de kimmen moest combineren om zo tot een voor het doel bruikbaar schip te komen. De basis hiervoor is het grootspant.

 

Ik ben er blij mee. Heb een boek gevonden op internet over 17 eeuwse begrippen in de scheepsvaart. Soort woordenboek zeg maar. Want na een paar zinnen gelezen te hebben van het boek van Yk, dacht ik wat lees ik nu allemaal. Ondankst dat ik een Limburger ben begreep ik er in eerste instantie geen bal van. Nu met jou uitleg hoe ik de maten moet lezen en omzetten naar tekening is het iets begrijpelijker geworden. Iets! Niet meer. Maar ik vind het leuk om uit te pluizen. @*Hans* dat oud Nederlands is in het begin moeilijk te lezen, maar als je af en toe een woordenboek raadpleegd valt het mee. En ja die f, die maakt het extra laftigh (lastig). Op https://www.dbnl.org/ kun je het boek gratis downloaden. Er is een versie die overgetypt is met de hedendaagse letters. Dat leest makkelijker. Nouja gemakkelijk.

 

Ik zal dit verslag verder niet vervuilen met mijn foto's, maar bedoel je dit boek?

 

Stephan, je kunt het beste beginnen te lezen in hoofdstuk 12, van Yk. of hoofdstuk 8, Witsen.
een goed woordenboek uit de 17e eeuw is van W.A.Winschooten.

 

Bestaat dat in boekvorm ??

 

Ja, een 'hertaalde' versie, van 2011. ISBN 978.90.5730.722.5
Ik heb deze al een tijdje in de kast staan, maar eigenlijk nooit goed ingekeken. Totdat het in mijn verslag van het Willem Barentsz-schip ter sprake kwam.

 

Nee deze:

 

Hoe heet dat boek? Ik zoek hem dan gelijk op op de site die je gaf.

 

linkje https://www.dbnl.org/tekst/wins001seem01_01/wins001seem01_01.pdf

 

Volgens mij “woordenboek der scheepsbouw” *Hans*
Als je in het zoekvak scheepsbouw intoetst komt hij te voorschijn