Klipperschip Cutty Sark - Schaal 1:50

Mijn Cutty Sark-project heeft door omstandigheden langere tijd stilgelegen maar inmiddels heb ik de draad weer opgevat. Ik maak jullie daarom graag deelgenoot van de huidige stand van zaken. Tot dusverre heb ik mij geconcentreerd op de vervaardiging van een schaalgetrouwe romp maar inmiddels is tot mij doorgedrongen dat ik tussentijds een sprong vooruit moet maken, t.w. naar de bevestiging van de ondermasten. Ik heb me gerealiseerd dat deze gedurende de komende tijd regelmatig verwijderd en teruggeplaatst moeten worden, maar dan graag wel met de zekerheid dat ze steeds terugkomen in de juiste positie. Zij moeten niet alleen onwrikbaar uitgelijnd staan, maar ook met de juiste valling (= achterwaartse helling: fokkemast 86°, grote mast 85° en kruismast 84°). De boegspriet staat onder een hoek van 18,5°, maar daarover later.

De ondermasten van de Cutty Sark zijn vervaardigd van gerolde en geklonken ijzerplaten. In het bestek van de bouwer is wel vermeld dat het onderste deel van de kruismast van hout (“Vancouver”) zou moeten zijn maar in het “Lloyd’s Register of Shipping Initial Entry Report” staat dat de onderste deel van de kruismast vervaardigd is van 5 tot 6/16” dikke ijzerplaat. Ik heb de grootste moeite om de handgeschreven tekst te ontcijferen maar volgens de staf op het schip is dat echt wat er staat. De Cutty Sark is te water gelaten in 1869 en het rapport is uit 1870; ik ga er daarom van uit dat alle ondermasten vanaf het begin van ijzer waren.



Het leek mij praktisch om de ondermasten van het model van messingbuis te maken. Stevig en je kunt er onderdelen op solderen. Dan rijst echter de vraag naar de juiste maten. Deze zijn niet precies op te meten uit de beschikbare tuig- en zeilplannen. Longridge schrijft in zijn standaardwerk over de Cutty Sark dat hij koperbuis heeft gebruikt met een diameter van 5/8” voor de fokkemast en de grote mast en van 9/16” voor de kruismast en de boegspriet. Op zijn schaal van 1:48 zou dat neerkomen op werkelijke maten van resp. 30” en 27”. De werkelijke lengte van de 3 masten, van dek tot ezelshoofd, geeft hij, beginnend bij de fokkemast, aan met resp. 61,9’, 64,9’ en 55,9’. Die maten komen precies overeen met een tabel in het boek “The China Clippers” van Basil Lubbock. Leentjebuur gespeeld?

Dus, waar haal ik de juiste maten, “as built”, vandaan? Op de grote tuigtekening van de NVM staat dat het een reconstructie is, gebaseerd op het originele tuigplan van John Rennie (zie kopfoto) en de notities van ene Henry Henderson (hierna).



Laatstgenoemde blijkt als scheepstimmerman te hebben aangemonsterd op de eerste reis van de Cutty Sark en heeft, naast andere wapenfeiten, onderweg alle maten van masten en rondhouten in een notitieboekje genoteerd. Het notitieboekje is bewaard gebleven bij zijn familie en is in de vijftiger jaren van de vorige eeuw door de Cutty Sark Society gebruikt om de Cutty Sark als museumschip weer zo oorspronkelijk mogelijk op te tuigen. Daarna is het helaas spoorloos verdwenen...

Echter, bij een online zoektocht in de archieven van het scheepvaartmuseum in Greenwich, vond ik Object ID MSA0098 met de volgende omschrijving:

“No scale. Showing tables of masts and spars for Cutty Sark (1869), a composite three-masted ship-rigged clipper. Inscription: "Lloyds Special Survey Jan 1922". "Copied from original document, written in the handwritting of Henry Henderson, carpenter on board the Cutty Sark and dated November 1870"

Wat is een mens zonder Internet? Voor 70 pond bleek men bereid het document voor mij te scannen, mits ik het uitsluitend zou gebruiken voor persoonlijke, a-commerciële research. Daarom hierbij alleen maar een uitsnede.



Gebruik makend van deze en andere gegevens was ik in staat de precieze lengte van de ondermasten (van dek tot ezelshoofd) en hun diameter vast te stellen. Longridge schrijft in zijn boek dat de diameter van de ondermasten over de gehele lengte gelijk is. Uit het bovenstaande fragment blijkt echter dat de diameter van voet tot top flink varieert; ik heb echter om praktische redenen besloten om over de hele lengte de diameter zoals die is ter hoogte van het hoofddek, aan te houden, dus 28” (schaal 1:50 14 mm) voor de fokkemast en de grote mast en 26” (13 mm) voor de kruismast. Niet geheel schaalgetrouw maar ik denk dat de juiste lengte belangrijker is dan de diameter. Echter, waarom na al dat zoekwerk deze concessie? Tja... In elk geval blijken de originele masten slanker te zijn dan gesuggereerd door Longridge; de lengtes kloppen wel.

Sauerbier heeft mij voorzien van messing buizen met de gewenste diameters in lengtes van 1 m. Om ze mooi haaks af te snijden heb ik geïnvesteerd in een miniatuur pijpensnijder van HBM voor een bedrag van € 2,99 (excl. Verzendkosten).



Vervolgen moesten houders voor de masten geplaatst worden. Ter hoogte van hun beoogde positie heb ik een opening in elk van de 3 spanten gemaakt en links en rechts daarvan een steun gemonteerd. Bij de montage van alle houten delen heb ik overigens niet alleen vertrouwd op houtlijm maar elke verbinding ook versterkt met bamboe deuveltjes van 2 mm doorsnede. Ik trek ze op maat door een stuk ijzer met daarin een serie in maat aflopende boorgaatjes. In tegenstelling tot spijkertjes en schroefjes roesten ze niet en eer doorheen zagen is ook geen probleem.



Op deze steunen heb ik boven en onder een latje gemonteerd met een opening voor de messing buis, geboord onder de juiste hoek. Ik heb mij even het hoofd gebroken over de wijze waarop ik onder een juiste hoek kon boren, gebruik makend van een boorstandaard zonder schaalverdeling. Uiteindelijk heb ik voor elke mast gebruik gemaakt van 2 onder de juiste hoek gezaagde spieën. De gaten in de boven- en onderlat zijn ten opzichte van elkaar verschoven en bepalen zo de schuine stand van de mast. De verplaatsing tussen het bovenste en het onderste gat wordt bepaald door de aan te houden hoek en de onderlinge afstand. Daarvoor zal wel weer de een of andere formule bestaan, maar ik heb voor het bepalen van de verplaatsing een eenvoudige werktekening gemaakt in mijn CAD-programma. Teken twee horizontale lijnen (het bovenvlak van de twee plankjes) op de juiste verticale afstand van elkaar, trek een diagonale lijn onder de juiste hoek erdoor en laat de verplaatsing tussen het bovenste en onderste snijpunt door het programma opmeten.

Zie verder het beeldverhaal.


Controleer voor het zagen van de spieën eerst de hoekverstelling van de cirkelzaag!


Kenmerk de gezaagde spieën, ze lijken erg op elkaar!


Tik de spieën weg als de klem dichtgeschroefd is, je hebt ze 2 x nodig!


Start de boor voorzichtig, hij reageert veerkrachtig op een schuin oppervlak!


Doorlaat voor de ondermast boven en onder gemonteerd (lelijk plankje, restmateriaal).


Masten geplaatst; ze staan keurig in lijn!


Uit een andere hoek.


Cutty Sark’s 3 masten, alle met de juiste valling.

Wordt vervolgd.

 

Netjes werk hoor!

 

Dit is een mooie vordering Lou, ook het uitdenk werk hoort er bij nietwaar.

Bijzonder fraai

 

Toevallig zag ik gisteren jouw verslag, ik dacht al lang niks meer gehoord van Lou. Blij dat je weer een update heb geplaatst. En een mooie waar we zelfs iets kunnen leren om masten uit te lijnen en uitneembaar te maken.
Heel mooi verhaal en een prachtig resultaat. Benieuwd naar het vervolg.

 

Complimenten hoor, prachtige update

 

Begin 2020 ben ik op dit forum vol goede moed gestart met een modelbouwbeschrijving van de Engelse theeklipper Cutty Sark. Ik wilde de bouw vanaf de basis zelf opzetten, zonder hulp van bouwdozen en gekochte attributen. Sommigen zal het wellicht opgevallen zijn dat de voortgang van de beschrijving, die gelijktijdig in ons tijdschrift De Modelbouwer verscheen, traag was en nu blijkbaar tot stilstand is gekomen. Dat klopt helaas. Ik ben in de hieronder vermelde valkuilen getrapt en hoop anderen hiervoor te behoeden.

1. Onderschatting van de tijdsfactor. Ik heb onlangs een verslag gelezen van een professionele modelbouwer die per dag minimaal 4 uur aan een gecompliceerd model werkte en pas na 4 jaar zijn model kon afleveren. Dit betreft dus een professional, geen beginnende amateur. Nadat ik uitgebreide documentatie doorgewerkt had, ben ikzelf ergens in 2018 gestart met bouwen maar ben nu, begin 2024, niet verder gekomen dan wat hierboven op de foto staat. Ik realiseer me dat ik mijn mooie schip op deze wijze nooit zal afmaken; ik ben inmiddels 84 jaar oud, met de nadruk op oud, en heb de meeste toekomst achter mij.

2. Gebrek aan vakkennis. Research ging mij goed af, geduld ontbrak ook niet, maar elke gereedschapsmachine die ik kocht, en het zijn er vele, vereiste studie. Het gebruik van een lintzaag krijg je snel onder de knie, maar het in elkaar zetten en afregelen van een computergestuurde freesmachine als bouwpakket, kost weken. Ik was dus meer met machines bezig dan dat ik ze productief maakte. Ook ontbrekende materiaalkennis heeft mij een loer gedraaid. Voor vulstukken tussen de spanten heb ik voor Abachi gekozen, stabiel en goed te bewerken (zegt men). Ik heb pas later bedacht dat balsahout wel een stuk gemakkelijker op maat te schuren is.

3. Lichtzinnige toezeggingen. Mocht je een bouwbeschrijving aanbieden aan De Modelbouwer, doe dat dan pas als je model klaar is zodat de redactie niet met een artikel met een open eind zit. Hierbij alsnog mijn verontschuldiging.

Hoe nu verder? Helemaal niets meer doen met modelbouw en met het prachtige schip dat mij nog steeds fascineert? Ik ga in elk geval het wiel niet meer opnieuw uitvinden. Ik heb me uiteindelijk gericht op bouwdozen van de Cutty Sark en heb er een gevonden in een wat handzamer formaat en gevuld met al het benodigde materiaal. Maar daarover later!

 

Fijn weer van je te horen Lou. Aan de ene kant jammer dat deze bouw stopt, aan de andere kant snap ik het wel. Ik ben zo'n project aan het afbouwen (Prins Willem) waar Jan in 2007 ergens mee gestart is en ik onlangs pas het staande tuig van compleet heb gemaakt. Er is nog veel te doen. Maar ik hoop de tijd te vinden/hebben om het af te maken.
Er gaat nou eenmaal veel tijd in scratchbuild zitten. Een bouwpakket gaat nou eenmaal een stuk sneller, wat ook leuk om te doen is. Maar het meeste plezier haal je toch uit het bouwen en niet zozeer uit het eindproduct. Ik hoop zo nu en dan een kleine vordering van deze te zien naast het bouwpakket dat je van plan bent te maken. Maar begrijp het als je met deze bouw stopt. Benieuwd wat het gaat worden.

 

Een realistisch verhaal, Lou. Het is en blijft een hobby, dat moet niet tegen gaan staan. Goed om te lezen dat je toch verder gaat met een Cutty Sark. Je hebt niet voor niets voor dit schitterende schip gekozen.
Net als Stephan ben ik benieuwd hoe het verder gaat.
Gr. Peter

 

Het is vreselijk jammer dat je die conclusie hebt moeten trekken Lou, maar fijn dat je nu overstapt op een bouwdoos van dit mooie schip.
Zo krijg je dan toch het zelf gebouwde eind product in de kamer, en ook met een bouwdoos kun je een hoop plezier in het bouwen hebben.

 

Op de eerste plaats mijn hartelijke dank voor jullie meelevende reacties.

Ik heb de markt van de modelbouwkits grondig verkend en vastgesteld dat deze ondoorzichtig is. Oude en nieuwe versies van dezelfde fabrikant lopen door elkaar, de kwaliteit lijkt hier en daar slecht en van sommige kits is er nog wel veel in voorraad bij de detailhandel, maar heeft de fabrikant het bijltje erbij neergegooid. Ik heb geprobeerd van het huidige aanbod een lijstje samen te stellen, klik hier.

Tot mijn verrassing is er een Japanse fabrikant bij, genaamd Woody Joe, die blijkbaar een uitstekende reputatie heeft en die volgens de beeldenrij op zijn dealer's website (zie de link op mijn lijstje) o.a. prachtige, schaalgetrouwe modellen van de Cutty Sark maakt. Hij werkt merendeels voor de Japanse markt, maar zijn dealer is een bedreven exporteur. Die levert binnen 3-5 dagen, dat is sneller dan Ali Baba. Het enige probleem is dat de (uitstekende) handleiding alleen in het Japans is, maar dat "probleem" is tegenwoordig met vertaalprogramma's eenvoudig op te lossen. Ik zal te zijner tijd wel laten zien hoe dat gaat.

Ik blijf benieuwd naar jullie mening maar wat mij betreft is de kogel door de kerk. Woody Joe, here we go!

 

Het Word-document komt blijkbaar niet ongeschonden over, hier is een PDF-versie. Als het binnen is, even links boven op Openen klikken.

 

Ze zien er prachtig uit op die website Lou, welke versie heb je besteld?

 

De Woody Joe 80 lijkt me een mooi pakket van hoge kwaliteit. Ik heb op andere sites wel wat dingen van hun gezien en over de kwaliteit hoef je niet te twijfelen. Alleen dat Japans. Hoewel er veel met afbeeldingen verklaard word.

 

Ik heb de 1:80 versie besteld, dat leek mij een mooie maat. 1:100 is weer een slag kleiner, zeker als je van 1:50 komt...

 

Ik bouw wel eens en manta(Sergal/Panart) kit.
Italiaans of Japans, allemaal Chinees voor mij

 

Google Translate (Google Vertaling) beheerst zelfs Chinees!

谷歌翻譯甚至精通中文！

 

Dat lijkt mij een hele mooie versie Lou, ik wens je hier veel bouwplezier mee.

 

Lou, als het je troost geeft, mijn inmiddels overleden oom heeft de Thermopylae gebouwd, model van ik meen totaal 2 meter, kan ook anderhalf zijn.
Scratch.
Heeft er 20 (twintig) jaar over gedaan.
Ding staat nu bij een nicht.
Dus tenzij jij van plan was om 104 te worden....

Je beslissing is volkomen begrijpelijk.

 

Ik hoop dat de tijdsduur bouwdoos : scratch iets van 1:5 is.

 

Hoi Lou, jammer dat je moet stoppen met de scratch bouw, maar ik ben benieuwd naar het model van Woody Joe dat je gaat bouwen. Op internet zien de pakketten van Woody Joe er erg mooi uit en de handleidingen ook. Ik had gisterenavond jouw tekst gelezen over Japanse modellen en toevallig kreeg ik vandaag de vraag of er ook Japanse modelbouw kits zijn. Daar kon ik sinds gisterenavond bevestigend op antwoorden . De vraagsteller vroeg het vooral omdat Japanners goed zijn in houtbewerking, zo was zijn observatie.